Strona:Wacław Sieroszewski - 12 lat w kraju Jakutów.djvu/10

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.
4
GEOGRAFIA.

zkąd wypukłości ich wystają miejscami u brzegów w kształcie samotnych wysp i archipelagów[1]. Trzecia nabiega na nie z głębi lądu.
 Płaskowyż między Jenisejem (ujście pod 97° dł. wsch. od Ferro) i Leną (ujście pod 144½° dł. wsch.) jest mniejszy i niższy. Wał gór nakrawędnych, oramiających go w półksiężyc, zaczyna się nad Jenisejem nizkiemi wzgórzami Białemi (500′)[2], dalej idą góry Norilskie (600′)[2], łańcuch Sywerma (2000′)[2], góry Tunguskie (2500′)[3] i góry Wilujskie (2000′)[4], które stopniowo zniżając się towarzyszą z zachodu Lenie aż do ujścia i oddzielają dolne jej dorzecze od dorzecza Olenioka. Cięciwa tego górskiego łuku, najszerzej rozwartego pod 72° szer. półn, wynosi tam około 267 mil geogr.; góry najwyżej wzdymają się na nim między 65° a 67° sz. pół., gdzie tworzą dział wodny między dorzeczami Chatangi, Olenioka Wiluja i Dolnej Tunguski. Tam wznosi się na 3425′ potężny rozróg Lucza-Ongotok[5] a na południe odeń ciągnie się łańcuch Anoan (3200′) i góry u źródeł Tury i Wawy (2595′)[6].

 Płaskowyż na wschód od Leny ciągnie się aż do cieśniny Berynga; (152° dł. zachod, od Ferro) jest bardziej górzysty i wyniosły. W skład jego górskiego otoczą wchodzą łańcuchy: Charaułach i Orułgan (3000′)[7] oddzielające dolinę Leny od wodozbioru Jany; dalej góry Wierchojańskie (5000′)[6] u źródeł Jany, góry Ojmekon-Ałdańskie (7000′)[8] i góry Stanowe (5000′)[9], które kończą się na półwyspie Czukockim wyniosłościami sięgającemi 3. i 4000′ nad poz. morza[10]. Cięciwa tego łuku ma z górą 350 mil geograf. największe góry wznoszą się w jego wgięciu między 62° a 64° szer. półn.; gdzie Czerski znalazł szczyty sięgające 7794′ wysokości[8].

  1. ↑ Oto znaczniejsze z nich poczynając z zachodu: w-py Dicksona (zat. Jenisejska) w-py Kamienne; w-py Morsów: w-pa Samotności; w-py Hovgaarda i Tajmyr; w-py Św. Piotra i Pawła; w-py Przemienienia; archip. Leny; arch. Nowo-Sybirski (znaczne skupienie dużych wysp między ujściem Leny i Indigirki); w-py Niedźwiedzie; w-pa Ajan (Sabadej, zat. Czaunska; w-pa Wrangiela; wreszcie mała wysepka Diomedesa w cieśninie Berynga.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Middendorff A. „Reise in den äussersten Norden und Osten Sibirions B. IV str. 204—5.
  3. ↑ Müller F. „Barometernivellement zwischen Irkutsk u. dem. Eismeere. Repertorium für Meteorologie“ str. 14, 15, 17.
  4. ↑ Maak R. „Wilujskij Okrug“ część II str. 15, 74.
  5. ↑ Müller F. „Unter den Tungusen und Jakuten“ str. 91.
  6. ↑ 6,0 6,1 Müller F. „Barometernivellement“ str. 15, 16, 18, 19.
  7. ↑ Tol E. „Sprawozdanie z wyprawy do wysp Nowo-Sybirskich. Zapiski Tow. Geogr. T. XXX r. 1894. str. 445.
  8. ↑ 8,0 8,1 Czerski J. Krótkie sprawozdanie z badań w dorzeczach Kołymy, Indigirki, Jany. Dodatek do LXXIII tomu zapisek Petersb. Akadem. Nauk 1893 r. str. 7—14.
  9. ↑ Gikisz K. „Szkic orograficzny półn. Syberyi“. Zapiski Tow. Geogr. Tom XXI № 1, 1897 r. str. 40.
  10. ↑ Wrangiel P. „Reise längst der Nordküste Sibiriens u. auf. dem Bismeere in den Jahren 1820 bis 1824. Tom I str. 263.
    Nordenskjold A. E. „Die Umsegelung Asiens u. Europas auf der Vega“ B. II str. 27 i 36.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Strona:Wacław_Sieroszewski_-_12_lat_w_kraju_Jakutów.djvu/10&oldid=2816329”