Strona:Władysław Stanisław Reymont - Rok 1794 - Nil desperandum.djvu/207

 — Naszby wziął pięćdziesiąt bizunów za czytanie! — zaśmiał się drwiąco.
 Powstała sprzeczka, w której szambelan jął się żałośnie rozszerzać nad polskiem barbarzyństwem i brakiem oświecenia, czem dotknięty Zaremba powiedział:
 — Jaki pan, taki kram. Oświecenie z nieba nie spadnie, trzeba je upowszechnić przez zakładanie szkół i zniesienie poddaństwa. I temu się właśnie szeroki ogół przeciwi.
 I ostro przymówił egoizmowi możnych i zaślepieniu.
 Szambelan z dziwną skwapliwością jął wygłaszać takie same opinie.
 — Wzniosłe maximy bez uczynków, to rzucanie piachem w oczy — przerwał mu szorstko.
 — Niechaj wyzdrowieję, a uwielbisz mnie waść za progresye! — upewniał, grożąc postąpieniem ze swoimi paysanami wedle ludzkości i nakazu świętych praw Natury.
 Rozgadywał się, zahaczając go w różnych materyach i niczemu się nie przeciwiąc, byle jeno nie puścić od siebie, gdyż chorobliwie się bał zmierzchów samotności. Więc, chociaż słońce dopiero zachodziło, rozkazał pozasłaniać okna i zapalić światła, że kilkadziesiąt świec zapłonęło w komnacie.
 — Istnością życia musi być światłość! Chciałbym się stać po śmierci płomieniem!
 I na ten tenor rozwodził się szeroko, aż w końcu zasnął w fotelu.
 Zaręba, rad z tej okoliczności, wyszedł pośpiesznie,