Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/52

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

dopędzi cało-toku (Wesele); do Boga ludzie maja wracać cało-słowiaństwem (Bądź wola Twoja).
c) z współ: ironja współ-łez niema (Quidam XXIV); spół-milczenie (Milczenie); współ-ruchowy (Niewola).
d) z pierwo (ma oznaczać wspólne pierwotne pochodzenie): pierwo-umysłowy (Milczenie); pierwo-traw (Pieśń od ziemi naszej); pierwo-ziarna (Wanda VI).
e) u-jedno-dusza (Pieśni społecznej cztery stron).
Dla wyrażenia procesu w odwrotnym kierunku, to jest dla określenia braku harmonji i dla zaznaczenia dążności odśrodkowych, używa Norwid prefiksu: roz np.: roz-pacza w sferze ciał znaczy także: roz-stępuje, roz-dziela, roz-ciela (Promethidion); pozostało dużo roz-społecznienia (Quidam XII); rzeczy naśladowane nie mają następstw, tylko mają roz-kład i roz-proch (List do M. Trembickiej)[1]; roz-wrzaskliwe czasów przechwałki (Laur dojrzały); sprzeczność roz-snowa; z-roz-paczenie; roz-nie-porządnienie (Nieskończony); świat roz-dzielony światło-cieniem czaru i roz-czaru (Psalm wigilji).

§ 9. Dla Norwida pojęcia nawet najbardziej oderwane mają pewne wymiary przestrzenne i czasowe. Uogólnienia, twory logiczne nabierają własności realnych, mają niejako swój byt cielesny w jakiejś rzeczywistości metafizycznej. Takie pojęcia wyobraża sobie Norwid jakby pewne terytorja, ograniczone granicami i konkretne, które można podwajać, potęgować, dzielić, rozróżniać w nich części, nadmiar, brak i t. d.

Z tego powodu powstają takie np. pojęcia: samo-siła (Ostatnia z bajek); nad-śmiertność, w poza-teraz, w poza-lecie, nad-widomy, nad-świat, pod-mowa, pod-niebienie gwiazd, prze-wolny (Niewola); w poza-jawie słuchając, nad-prawdziwie, stając się wiecznym ileś nad-społecznym (Quidam XXV); u-nad-formiam (Niewola);

  1. Pism Zebranych C. Norwida, A. II, 1031.