(specjalne znaczenie); δ) przez nadawanie słowom znaczeń, symbolów, znaków, alegoryj; 4) tworzyć neologizmy: α) przez pewne modyfikacje morfologiczne w słowie, przez co zyskuje świeżość tonu słowa; β) przez zupełnie nowe słowa, mające pewne walory estetyczne (np. onomatopeja).
W rozdziale tym idzie o scharakteryzowanie metod Norwida w tworzeniu nowych wyrazów.
§ 2. Neologizm nigdy w całości nie jest słowem nowem. Konstrukcja jego może odbywać się według kilku schematów: 1) zespalamy z sobą mniej lub więcej ściśle dwa albo kilka słów dla wyrażenia jednego, nowego pojęcia; 2) do pierwiastka słowa doczepiamy niełączone dotychczas sufiksy i prefiksy (następuje modyfikacja zasadniczego charakteru pojęcia); 3) zdobywamy dla języka wyrazy obce, odpowiednio je przekształcając; 4) tworzymy nowe pierwiastki, naśladujące przeważnie głosową stronę zjawiska lub rzeczy; 5) ze słowa, będącego daną częścią mowy, tworzymy przez odpowiednie zmiany inne części mowy.
W wypadkach: 1), 3) i 4) chodzi nam o stworzenie nowych terminów dla nowych pojęć; w wypadkach: 2) i 5) chcemy oddać pewne odcienie i odmiany pojęcia. Pozatem w wypadku 4), w odróżnieniu od innych, gdzie chodziło nam głównie o cele logiczne, idzie nam o cele ekspresyjne i artystyczne. Tworzymy wyrazy nowe dla zasugerowania ich stroną brzmieniową, lub dla skojarzenia z niemi pewnego wzruszenia uczuciowego.
§ 3. Norwid tworzył neologizmy w zakresie wszystkich tych grup. Ale przegląd jego neologizmów według tego schematu nie byłby pouczający: zajmuje nas nie rejestr jego neologizmów, tylko cel, w jakim poeta je tworzył, i efekt tą pracy uzyskany. Otóż idzie nam przedewszystkiem o uzasadnienie całej tej roboty.
To uzasadnienie może mieć dwojaki charakter:
Strona:Uwagi nad językiem Cyprjana Norwida.djvu/45
Ta strona została przepisana.
