Strona:Stanisław Załęski - Jezuici w Polsce w skróceniu 5 tomów w jednym.djvu/244

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

Roku 1660 rozpoczyna się druga, odbudowaniem drewnianej kaplicy i rezydencyi i otwarciem 1664 r. szkół niższych. Przybyła im 1666 r. poetyka, 1678 r. retoryka, 1725 kurs filozofii. W kościółku bł. Stanisława, mówią kazania polskie i litewskie, czasem i niemieckie; dwaj misyonarze apostołują w powiecie kowieńskim. Rezydencya od 1702 r. nosi nazwę kolegium rozpoczętego, ale dla podciętej wojną północną i innemi klęskami fortuny, dopiero 1761 r. zamieniona na kolegium. Już też wicerektor Kazimierz Przeciszewski i dwaj następcy, dźwignęli 1750—1759 r. piękny kościół św. Stanisława Kostki z kamienia i cegły, a rektorowie Tomasz Karwacki i Franciszek Paprocki, wymurowali 1761—1768 r. obszerne gmachy kolegium.
Należała do niego misya w Kiejdanach, dyssydenckiem miasteczku Radziwiłłów birżańskich. Dla oporu kalwinów, nie mógł stałej misyi założyć Krzysztof Zenowicz, starosta oszmiański, jak tego pragnął, 1703 r. Więc dojeżdżając z Kowna, pracowali misyonarze w Kiejdanach; dopiero 1747 r. otwarto dom misyjny z kościółkiem, w którym, równie jak w farze, mówili polskie, litewskie i niemieckie kazania, a przytem obsługiwali kaplicę w Opitołokach.
Brewe Klemensa XIV zniosło 1773 r. tę misyą i kowieńskie kolegium, w którem umieszczono szkoły podwydziałowe. Piękny kościół pojezuicki, przez lat 50 studencki, zamieniony został 1824 r. na cerkiew farną, potem 1843 r. na katedrę prawosławną.

§. 110. Rezydencya w Chwastowie (Faustowie), w województwie i dyecezyi kijowskiej. — Zamieniona w kolegium kijowskie. 1620—1648.

Już 1620 r. biskup kijowski Bogusław Radoszewski, sprowadziwszy Jezuitów misyonarzy do Kijowa, chciał im fundować kolegium, ale oni wobec burzliwości żywiołu rusko-kozackiego, woleli mieć dom w Chwastowie, cichem biskupiem miasteczku 6 mil od Kijowa.
Dostatnio uposażoną miasteczkiem Konotopem i 3 wsiami rezydencyę, otwarto 1623 r., w dwa lata później dano początek szkołom, którym przybyły 1627 r. humaniora, 1638 r. retoryka. W dobie »chłopienia« kozaczyzny, gdy uciszyło się nieco w Kijowie, Jezuici chwastowscy przenoszą całą fundacyą do prastarej stolicy Rusi, i udaremniwszy wszelkie zabiegi metropolity Mohiły, w wrześniu 1647 r. otwierają kolegium kijowskie z szkołami i retoryką. Utorowali sobie do tego drogę trzydniowa 8—11 czerwca 1646 r. rozmową (colloquium) o pochodzeniu Ducha św. O. Cichockiego z rektorem mohylańskiej akademii Innocentym Gizelem, wobec licznej szlachty i uczonej publiki ruskiej; z profesorami też akademii i dysunitami zachowali zgodne stosunki.
Nie trwało to długo; bunt Chmielnickiego zmusił Jezuitów do rozpuszczenia szkół i zamknięcia kolegium w lecie 1648 r. Fundacyą chwastowsko-kijowską przyłączono do uposażenia kolegium owruckiego.