Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/99

jego wezwaniem, gdzie istniało również opactwo benedyktynów, używające od XIII wieku tytułu książęcego a w r. 1803 sekularyzowane. Bibljotekę, liczne rękopisy i zabytki opactwa wcielono do bibljoteki królewskiej w Monachjum.

 Empirejskie niebo, według Arystotelesa najwyższa sfera niebieska, pełna światłości. Św. Augustyn, Tomasz z Akwinu i inni teologowie katoliccy uważają niebo empiryjskie jako miejsce wiecznej szczęśliwości, będące miejscem pobytu świętych. Pojęcie nieba empirejskiego spotykamy u Dantego a także w naszych pieśniach kościelnych.

 Empiryzm, ob. Idealizm.

 Emski kongres. W sierpniu r. 1786 odbył się w Ems, miejscowości kąpielowej w prowincji pruskiej Hessen-Nassau, zjazd delegatów arcybiskupów mogunckiego, trewirskiego, kolońskiego i salcburskiego, na którym ułożono t. zw. punktację emską, pismo, będące przedmiotem sporów w łonie Kościoła katolickiego w Niemczech aż do r. 1790. Przyczyną zjazdu i uchwalenia punktacji emskiej były zasady febronjanizmu, głoszone przez sufragana trewirskiego Hontheima (ob.) o stosunku biskupów do papieża a bezpośrednim powodem było ustanowienie nuncjatury papieskiej w Monachjum i nadanie jej prawa udzielania dyspens i innych praw, wykonywanych przedtem przez arcybiskupów. Przeciwko temu zaprotestowali arcybiskupi w „punktacji emskiej“, złożonej z 23 artykułów, w których odmawiali papieżowi prawa {{korekta|wysyłałania|wysyłania]] nuncjuszów i wyliczyli różne sprawy kościelne, podlegające rzekomo kompetencji biskupów. Cesarz Józef II, któremu arcybiskupi przesłali punktację emską z odwołaniem się do jego opieki, oświadczył gotowość poparcia ich protestu pod warunkiem, że na „punktację“ zgodzą się biskupi im podlegli. Pierwszym z biskupów, którzy sprzeciwili się punktacji był książę-biskup Spiry hr. Styrum. Napiętnował w piśmie do cesarza jednostronne postępowanie arcybiskupów i prosił cesarza o niezatwierdzanie uchwał emskich. Na ten temat wywiązała się zacięta polemika i wybuchnął zatarg arcybiskupa kolońskiego z Rzymem. Papież Pius VII w piśmie z r. 1789 odrzucił uroszczenia arcybiskupów, zawarte w uchwałach emskich, od których odstąpił najpierw arcybiskup trewirski (w r. 1790) a następnie trzej inni arcybiskupi. Nie bez wpływu na ten krok arcybiskupów był wybuch rewolucji francuskiej i wkroczenie Francuzów na terytorjum arcybiskupstwa mogunckiego.

 Enakim, hebr. „ludzie z rodu Enaka“, biblijny ród olbrzymów, zamieszkały w okolicach Hebronu. Z rodu tego pochodził Goljat, zabity przez Dawida. Według Starego Testamentu byli oni postrachem żydów w okresie zdobywania ziemi Kanaan i zostali zwyciężeni przez króla Dawida.

 Encyklika, pismo okólne papieskie. Przedmiotem encyklik papieskich są sprawy nauki wiary i obyczajów, jako też ogólne upomnienia, przestrogi przed grożącemi Kościołowi niebezpieczeństwami, karcenie wykroczeń ii t. p. (ob. Bulla).

 Encyklopedia teologiczna, nauka, mająca za zadanie przedstawić całokształt wiedzy teologicznej. Encyklopedja może być alfabetyczną, gdy poszczególne przedmioty ułożone są w porządku abecadłowym, albo systematyczną, jeśli całość wiedzy teologicznej uporządkowano według pewnego systemu. Pierwszy rodzaj nazywa się encyklopedją realną, drugi encyklopedią formalną. Teologja systematyczna obejmuje nauki teoretyczne i praktyczne. Do nauk teoretycznych zaliczają dogmatykę i teologję moralną, do nauk praktycznych teologję pasterską i prawo kanoniczne.

 Encyklopedyści. Tak nazwano kilku filozofów francuskich z XVIII wieku, którzy opracowali głośne naówczas dzieło p. t. „Encyclopédie ou Dictionaire raisonné des sciences, des arts et des métiers“. Encyklopedja ta wychodziła w pierwszem wydaniu w Paryżu od r. 1751 do r. 1763 pod redakcją Diderot’a i d’Alemberta. Współpracownikami byli: Rousseau (przez krótki czas), następnie Grimm, Dumarsais, Voltaire, baron Holbach, Jaucourt, Turgot i inni. Jest ona wspólnem dziełem ludzi o różnorodnych kwalifikacjach naukowych i zajmuje w dziejach umysłowości fran-