Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów/Idealizm

<<< Dane tekstu >>>
Autor	Stanisław Piekarski
Tytuł	Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów
Wydawca	M. Arct
Data wyd.	1930
Miejsce wyd.	Warszawa
Źródło	Skany na Commons
Inne	I – wykaz haseł I – całość
Indeks stron

›››

[178]

 Idealizm, kierunek filozoficzny, wychodzący z założenia, że umysłowe poznanie niczego nie zawdzięcza doświadczeniu czyli empirji, lecz jest wyłącznie tworem rozumu, który je sam w sobie rozwija. Kierunek ten zatem jest wprost przeciwny empiryzmowi, który z dwóch pierwiastków władzy poznawczej, rozumu i zmysłu, uznaje tylko zmysł jako sposób poznania, a materję jako przedmiot poznania. Pośredni kierunek, empiryczno-idealny, uznaje tak prawa zmysłu jak prawa rozumu, uważa empirję za fundament, na którym buduje rozumowanie.
 Idealizm niemiecki, zwany transcendentalnym, pochodzi od Kanta, który mu dał początek swoim idealizmem krytycznym, i osiąga szczyt rozwoju w idealizmie absolutnym Hegla (ob.). W religji doprowadził ten idealizm do panteizmu, różniącego się tylko nazwą od ateizmu, w socjologji zaś do ubóstwienia społeczeństwa (Fichte) i państwa (Hegel). Po kilkudziesięciu latach panowania w dziedzinie filozofji idealizm transcendentalny, będący zaprzeczeniem zdrowego rozsądku, doprowadził drogą reakcji do swej antytezy, do materjalizmu.

 W przeciwieństwie do tych skrajnych kierunków stoi idealizm chrześcijańskiego teizmu, który stanowi istotny pierwiastek religji objawionej. Treścią jego jest rozróżnienie między duchem i materją i przekonanie o wyższości ducha nad materją, o istnieniu osobowego, świadomego Stwórcy, będącego istotą odrębną od świata stworzonego, który jest tylko urzeczywistnieniem planu Stwórcy.

Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Stanisław Piekarski.