Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/64

znaniowych“, gwarantuje tem samem i Kościołowi katolickiemu posiadanie i używanie cmentarzy, będących dotychczas w posiadaniu Kościoła. Według art. XVII Konkordatu, zawartego ze Stolicą Apostolską w r. 1925, Kościół katolicki w Polsce, a mianowicie osoby prawne kościelne i zakonne mają prawo zakładania, posiadania i zarządzania cmentarzy.

 Cnota. Religja, głosząca prawa etyczne, uważa cnotę za siłę wewnętrzną, skłaniającą człowieka stale i ciągle do czynienia dobrego a unikania złego. Platon uważał cnotę za stawanie się podobnym Bogu i wymieniał cztery formy cnoty, nazwane potem w teologji chrześcijańskiej cnotami kardynalnemi: roztropność, męstwo, wstrzemięźliwość i sprawiedliwość. Cnotami teologicznemi zaś, mającemi samego Boga na celu, są: wiara, nadzieja i miłość.

 Cocceius, ob. Federalna teologja.

 Codex iuris canonici, ob. Kodeks prawa kanonicznego.

 Colloquium charitativum (rozmowa przyjacielska), nazwa zjazdu katolików i dysydentów (lutrów i kalwinów, z wykluczeniem arjanów), który odbył się z inicjatywy króla Władysława IV w r. 1645 w Toruniu. Wedle zamierzeń królewskich celem zjazdu było doprowadzenie do zgody między katolikami a dysydentami. Cel ten jednak nie został osiągnięty wskutek obustronnego zaognienia i zjazd wywołał jeszcze większe powaśnienie umysłów.

 Communicatio in sacris (uczestniczenie w obrzędach religijnych). Kościół katolicki zabrania wiernym czynnego uczestniczenia lub brania udziału w nabożeństwach niekatolickich i dozwala tylko wyjątkowo na bierny w nich udział, t. j. na obecność (praesentia passiva) na pogrzebach lub ślubach akatolickich, jeśli jest powód dostateczny a niema niebezpieczeństwa dla samego uczestniczącego lub zgorszenia dla innych.
 Branie udziału w nabożeństwach katolików innego obrządku jest dozwolone, ponieważ wszystkie obrządki wschodnie unickie zostały równouprawnione z łacińskim (ob. Unici). Niemniej jednak każdy winien brać udział w nabożeństwach i przyjmować sakramenta według swego obrządku.

 Comte Izydor August (1798 — 1857) filozof francuski, twórca t. zw. pozytywizmu, wyłączał w swej filozofji i socjologji wszelki pierwiastek religijny, wszelką teologję i metafizykę. Mimo tego na sześć lat przed śmiercią założył własną religję. Przedmiotem jej miała być „Wielka Istota“, której należy się cześć boska. Tą Wielką Istotą jest ludzkość. Obok niej istnieją w teorji religijno-społecznej Comte’a dwa inne bóstwa, a mianowicie „Wielki Fetysz“ czyli ziemia i „Wielkie Środowisko“, czyli przestrzeń.

 Conclave, ob. Konklawe.

 Confiteor (łac. „spowiadam się“), formuła ogólnego i publicznego wyznania grzechów, którą na początku mszy wypowiada kapłan, a następnie ministrant u stopni ołtarza.

 Congrua, ob. Kongrua.

 Consensus Genevensis, ob. Genewska zgoda.

 Consensus Helveticus, ob. Helwecka formuła zgody.

 Consensus Sandomiriensis, ob. Zgoda Sandomierska.

 Consensus Tigurinus, ob. Tyguryńska zgoda.

 Corpus doctrinae, zbiory nauk i wyznań protestanckich, powstałe w latach 1560 — 1580, mające służyć za normy wiary dla poszczególnych „kościołów krajowych“ w Niemczech. Celem ich było załatwienie sporów, powstałych między radykalniej szem stronnictwem Lutra a łagodniejszem Melanchtona (ob. Protestantyzm). Między temi zbiorami najważniejsze są: 1) C. d. Philippicum, wydane przez zwolenników Melanchtona, zwanych filipistami albo kryptokalwinami, 2) C. d. Prutenicum, wydane w r. 1567 na życzenie księcia Albrechta pruskiego, 3) C. d. Wilhelminum, wydane w r. 1576 na rozkaz Wilhelma, księcia Brunświku i Lüneburga i 4) C. d. Julium, wydane przez Juljusza, księcia Brunświku i Wolfenbuttel, jako zasady wiary dla jego poddanych.

 Corpus iuris canonici. Źródłem prawa kościelnego katolickiego, ujętego obecnie w kodeksie prawa kanonicznego (wydanym w r. 1917, obowiązującym od 19 maja 1918 r.) jest między