Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/58

żeństw Słowian południowych i wschodnich.

 Cerularjusz Michał, patrjarcha konstantynopolitański od r. 1043, sprowadził schizmę Kościoła wschodniego. Skazany na wygnanie przez cesarza Izaaka I Komnena zmarł na wygnaniu w r. 1059 (ob. Grecko-wschodni kościół).

 Ceryntjanie, sekta zwolenników Cerynta, gnostyka, który żył w Azji Mniejszej w I wieku po Chr. i głosił naukę, że Jezus był zwykłym człowiekiem, synem Józefa i Marji, na którego dopiero przez chrzest w Jordanie spłynął duch Boży, czyli Chrystus.

 Ceylon, statystyka wyznań, ob. Azja.

 Cezaropapizm. Podczas gdy Kościół katolicki dążył zawsze zasadniczo do wolności wobec państwa, wytworzyło się kilkakrotnie w historji zjawisko, że państwo poddało Kościół w zupełną zależność, tak że panujący w państwie czyli cezar stał się równocześnie panującym w Kościele, stąd nazwa cezaropapizm. Początki cezaropapizmu sięgają czasów wschodniego cesarstwa rzymskiego. Już Konstantyn Wielki nazwał się „episkopos ton ektos“, t. j. biskupem dla — spraw zewnętrznych. Synod w Konstantynopolu w r. 448 nazwał Teodozjuisza II „archiereus basileus“ (królem kapłanem) a synod w Chalcedonie w r. 451 cesarza Marcjana „sacerdos imperator“ (cesarzem kapłanem). Kościół wschodni rozwijał zawarty w tych nazwach system aż do najnowszych czasów, w których kraje prawosławne są właściwą ojczyzną cezaropapizmu (por. Bizantynizm).
 W Europie zachodniej spotykamy się z zakusami cezaropapizmu jako reakcją przeciw głoszonej przez papieża Bonifacego VIII w bulli „Unam Sanctam“ z r. 1302 zasadzie wyższości władzy duchownej nad świecką. Pewne cechy cezaropapizmu nosił t. zw. galikanizm, febronjanizm i józefinizm.
 Protestantyzm wprowadził system cezaropapizmu, głosząc hasło krajowości kościoła: cuius regio, illius religio, to znaczy, że panujący decyduje o wyznaniu poddanych. W myśl tego systemu, zwanego w Niemczech „das landesherrliche Kirchenregiment“, panujący, względnie państwo, rządzi także w wewnętrznem życiu kościelnem. Nie wydaje wprawdzie wyroków w kwestjach dogmatycznych, ale jego urzędy wykonywają nadzór nad nauką wiary, czuwają nad porządkiem nabożeństw, a przez swój wpływ na wykształcenie duchowieństwa i dopuszczanie do stanu duchownego, na obsadzanie stanowisk duchownych i usuwanie duchownych decydują także o tem, jak władza duchowna jest wykonywaną. Wskutek tego systemu kościół protestancki stał się instytucją państwową, a wszelkie próby wyswobodzenia się od tego nowoczesnego cezaropapizmu rozbijają się o zależność polityczną i majątkową protestantyzmu od państwa.

 Chalcedoński sobór, czwarty sobór powszechny, odbyty w r. 451 w Chalcedonie, potępił herezję Eutychesa i Dioskura i ogłosił naukę o podwójnej naturze Chrystusa, boskiej i ludzkiej, połączonej t. zw. unją hipostatyczną. Różność tych natur nie jest wcale zniesiona przez ich połączenie, lecz każda z nich zachowuje swą odrębność, stanowiąc razem jedną osobę. Przeciwko tej nauce wystąpiła sekta monofizytów.

 Chaldejscy chrześcijanie, ob. Nestorjanie.

 Chanuka, ob. Hanukkah.

 Charakter sakramentalny. Według nauki Kościoła katolickiego, niektóre sakramenta, jak chrzest, bierzmowanie i sakrament kapłaństwa, wyciskają na przyjmującym piętno duchowe niezmazalne (charakter indelebilis) i dlatego te sakramenta można tylko raz w życiu przyjąć.

 Charismata, w teologji katolickiej dary i łaski boże, wyliczone w liście św. Pawła do Koryntjan (I. Kor. 12, 4-11), potęgujące naturalne uzdolnienia człowieka do własnego uświątobliwienia lub na pożytek bliźnich.

 Chartularium, spis zmarłych, odczytywany przez księdza z wezwaniem do modlitwy za ich dusze, stąd białoruskie chałtury, w Polsce spominki (pominki).

 Chassydzi (chassidim, po hebr. pobożni) w historji żydów stronnictwo religijno-polityczne, powstałe w czasie walk Machabeuszów, odznaczające się szczególną surowością w prze-