Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/432

stwowej organizacji t. zw. Kościoła krajowego. W drodze wyodrębnienia się z takiej oficjalnej organizacji powstały następujące „wolne kościoły“.
 1) w Szwajcarji:
 a) Genewski wolny kościół (Eglise évangelique de Genève), utworzony w r. 1848 przez połączenie kilku gmin kalwińskich pod kierunkiem pastorów, którzy zostali przez radykalny rząd kantonalny usunięci z posad z powodu zapatrywań pietystycznych lub ortodoksyjnych. Liczy łącznie około 700 wyznawców.
 b) Wolny kościół w Neuchâtel — (Eglise évangélique neuchâteloise indépendante de 1’Etat) liczy ok. 12.000 wyznawców w 21 parafjach. Utworzył się w r. 1873 przez odłączenie się od „Kościoła krajowego“, spowodowane uchwałą parlamentu kantonalnego), która zmniejszyła kompetencje synodu, zniosła przymus wyznaniowy i wprowadziła nieograniczoną wolność nauczania.
 c) Wolny kościół kantonu Vaud (Eglise évangélique librę du Canton de Vaud) liczy około 5000 wyznawców. Powstał w r. 1845 przez odłączenie się od „Kościoła krajowego“ wskutek usunięcia przez rząd kantonalny 150 pastorów, usposobionych pietystycznie.
 2. W Szkocji powstały „wolne kościoły“ wskutek dwukrotnego wyodrębniania się z istniejących organizacyj. A mianowicie drogą wyodrębnienia z państwowego Kościoła anglikańskiego (ob. Anglikanizm), powstał prezbiterjański szkocki kościół narodowy (Church of Scotland) a z tego kościoła znów wyodrębniły się:
 a) Kościół secesyjny (Secession Church), powstały w r. 1733 z 26 gmin, zwanych United Original Seceders.
 b) Reformowany kościół prezbiterjański, utworzony w r. 1743 i obejmujący dotychczas 12 gmin.
 c) Wolny kościół szkocki (Free Church of Scotland), utworzony w r. 1843 przez 470 duchownych prezbiterjańskich.
 d) Zjednoczony prezbiterjański kościół (United presbiterian Church), powstały w r. 1847 z 50 gmin.
 e) Zjednoczony wolny kościół (United Free Church), utworzony w r. 1900 w drodze unji dwóch poprzednich organizacyj, obejmujący obecnie 1620 gmin i 506.000 wyznawców a zatem przewyższający co do liczby gmini „narodowy kościół szkocki“, liczący 1442 gminy.
 3. We Francji protestantyzm pod formą szwajcarskiego kalwinizmu tworzył od czasu wojen napoleońskich drobne organizacje wyznaniowe, wyodrębniające się z reformowanego „kościoła narodowego“. Organizacje te połączyły się w r. 1849 w unję pod nazwą „Union des Eglises évangéliques libres de France“, która w czasie utworzenia obejmowała 10 gmin, do r. 1873 wzrosła do 46 gmin, a po rozdziale Kościoła od państwa we Francji utworzyła w myśl ustawy separacyjnej z 9 grudnia 1905 r. związek stowarzyszeń wyznaniowych (Union d’associations culturelles). Związek ten obejmuje 46 gmin, liczących razem około 2900 wyznawców.

 Wolnomularstwo, ob. Masonerja.

 Wolność religijna, ob. Tolerancja.

 Wolność wiary w Polsce, ob. Dysydenci.

 Wolontarjusze amerykańscy (Volunteers of America), ob. Armja Zbawienia.

 Wormacki edykt, ob. Edykt wormacki.

 Wormacki konkordat, ob. Inwestytura.

 Wota (łać. ex-voto), przedmioty ofiarowane na ołtarzu lub na użytek Kościoła wskutek ślubowania. Zwyczaj ofiarowania wotów pochodzi od Rzymian, którzy składali je z wdzięczności dla bogów za otrzymane łaski lub spełniali w ten sposób obietnice, uczynione bóstwu w czasie niebezpieczeństwa. W Kościele katolickim przyjął się zwyczaj składania wotów, czyto w postaci fundacji kościołów, klasztorów, ołtarzy, okien kościelnych (witraży), czy też przez zawieszanie na ołtarzu tabliczek srebrnych lub złotych z opisem doznanej łaski, przedmiotów z blachy srebrnej lub złotej, wyobrażających uzdrowioną rękę, nogę, serce, oczy, wieszanie kosztowności jak sznury pereł, korali, pierścienie, naszyjniki, złote zegarki i t. p. lub wreszcie przedmiotów, mających związek z przebytem nieszczę-