wają czynniki moralne, lub też panteizmu, gdy je kształtują czynniki fizyczne. Ze stanowiska chrześcijańskiego teorja ewolucyjna, odmawiająca ludom pierwotnym pojęć monoteistycznych, nie jest uzasadniona.
Nie jest nią obecnie także ze stanowiska nauki. Zdobyczą najnowszych badań historycznych i etnograficznych jest bowiem fakt istnienia pojęć monoteistycznych od najdawniejszych czasów i u wszystkich ludów. Powstała też teorja o właściwym człowiekowi instynkcie religijnym, który nazwano zmysłem bóstwa (sensus numinis). Wedle innej teorji religja jest wytworem rozumu, tłumaczącego zjawiska przyrody, albo wyobraźni, przyoblekającej siły przyrody w postać ludzką (antropomorfizm), albo pietyzmu dla zmarłych bohaterów (ob. euhemeryzm), albo też wynikiem niezaspokojonego w życiu doczesnem głodu szczęścia lub wreszcie wynikiem poczucia nieskończoności. Wszystkie te teorje, przypisujące powstanie religji jednostronnemu działaniu jednej z władz duszy ludzkiej, są nie wystarczające, bo religja, w znaczeniu subjektywnem, będąc sprawą wszystkich władz duchowych człowieka, nie może powstać ani wyłącznie przez rozum, ani wyłącznie przez uczucie lub instynkt. Ze stanowiska chrześcijańskiego powodem powstania religji w znaczeniu przedmiotowem może być tylko objawienie a prawda religijna może spoczywać tylko na fakcie naturalnego i nadnaturalnego objawienia.
Objawienie Boże, będące dogmatem wiary Kościoła katolickiego, jest pouczeniem umysłu ludzkiego w sposób nadprzyrodzony przez Boga o prawdzie. Owocem objawienia Bożego są księgi Starego Testamentu (objawienie pierwotne) i Nowego Testamentu (objawienie Jezusa Chrystusa). Owocem objawienia jest tradycja, jako myśl Boża, przechowywana przez Kościół katolicki. Jedyna prawdziwa religja musi być religją objawioną, nadnaturalną, gdyż jej początkiem i celem, do którego prowadzi, jest istota nadnaturalna, Bóg.
Statystyka religij przedstawia znaczne trudności z powodu wielu czynników, nie dających się skontrolować lub wogóle nieznanych. Wedle zestawień H. Krosego („Die wichtigsten Religionsbekenntnisse zur Zeit der Jahrhundertwende“, Freiburg: 1903) z ogólnej ilości mieszkańców kuli ziemskiej — 1537 miljonów ludzi — wypada:
1) na chrześcijan wszelkich wyznań 549 miljonów (w tem katolików 265 miljonów),
2) żydów 11 miljonów,
3) mahometan 202 miljony,
4) buddystów 120 miljonów,
5) bramanistów i hinduistów 210 miljonów,
6) wyznawców innych religij indyjskich 12 miljonów,
7) wyznawców Konfucjusza i kultu przodków 235 miljonów,
8) taotystów (ob. Chiny) 32 miljony,
9) szintoistów (ob. Japonja) 17 miljonów,
10) pogan fetyszystów 145 miljonów,
11) niesprawdzalnych pod względem wyznaniowym 3 miljony.
Według statystyki z r. 1928, liczba mieszkańców kuli ziemskiej wynosi 1,816,000,000. W tem jest chrześcijan 684 miljony, a niechrześcijan 1,132 miljony. Wyznawcy religji katolickiej liczą 330 miljonów, protestanci wszelkich odcieni 210 miljonów, kościoły wschodnie 144 miljonów wyznawców. Z niechrześcijan żydzi liczą 15 milj., mahometanie 225 milj., buddyści 200 milj., hinduiści 217 milj., wyznawcy Konfucjusza 300 milj., pierwotni poganie 140 milj. W r. 1810 zaludnienie ziemi wynosiło 653 miljony. Chrześcijan było 228 milj., niechrześcijan 425 milj.
(Morris Jastrow Jr., The Study of Religion, New York, 1901; A. Lang, The Making of Religien, London 1900: Farnell Lewis Richard, The Evolution of Religion, London 1905; Mainage Th., Les religions de la Préhistoire, Paris, 1921; Beth: Urmensch, Welt und Gott, 1909; de la Saussay, Lehrbuch der Da Religioneschichte, Tübingen 1905; G. Michelet, Dieu et l’agnosticisme contemporaine, Paris 1909; Le Roy, La Religion des des tives, Paris, 1909 w tłumacz. polskiem „Religja ludów pierwotnych“, Warszawa, 1912; Morawski, ków 1906; ks. dr. I. Radziszewski, Geneza religji w świetle nauki i filozofji, Włocławek, 1911; ks. Józef Kruszyński, Studja nad porównawczą historją religji. Poznań, 1926;
Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/362
Ta strona została przepisana.
RELIGJARELIGJA
357
