Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/335

czonych przepisywań poprzez kilka tysięcy lat od czasu powstania w XV wieku przed nar. Chr. uległ pewnym zmianom przez dodatki, głosy i wyjaśnienia wtrącone, wyrazy i zwroty, wyszłe z użycia, lub zastąpione nowemi, oraz przez błędne czytania z winy przepisywaczy. Zmiany te ma osądzić krytyka naukowa (ob. Mojżesz).

 Pepuzjanie, ob. Montaniści.

 Perfekcjoniści, amerykańska sekta komunistyczna z podkładem religijno-biblijnym, założona w pierwszej połowie XIX w. przez Johna Humphrey Noyes (1811 — 1886), pomocnika adwokackiego, który głosił, że Chrystus powrócił na ziemię i że królestwo boże już nastało, a każdy, kto wierzy, bierze w niem udział, jest doskonały (perfect), znajduje się poza sferą dobra i zła i może czynić, co mu się podoba. W praktyce jednak takie zwolnienie od wszelkich praw okazało się niemożliwe. Gminy perfekcjonistów stały się gniazdem rozpusty, kłótni i wszelkiego bezprawia, tak że „ojciec Noyes“ był zmuszony do kompromisów z porządkiem tego świata. W r. 1879 zaprowadził monogamję, zresztą gminy pozostały komunistycznemi. Obecnie perfekcjoniści liczą 4 gminy i ok. 500 zwolenników. Gmina macierzysta mieści się w Lenox-Oneida, w Stanie New York, stąd perfekcjonistów nazywają w Ameryce „Oneida-Community“.

 Perfektybiliści, ob. Iluminaci.

 Persefona, ob. Grecka mitologja i religja.

 Persja, statystyka wyznań, ob. Azja.

 Perska religja, ob. Parsyzm.

 Peru, statystyka wyznań, ob. Ameryka.

 Peron, ob. Słowiańska religja.

 Peryci (peraci, peretycy), ob. Gnostycyzm.

 Perykopa, ustęp z Pisma św., przeznaczony do odczytywania w czasie nabożeństwa na każdy dzień roku kościelnego.

 Peszyła, syryjski przekład Pisma św. (ob. Biblja).

 Petrobruzjanie, ob. Bruys Piotr.

 Photinus (Fotynus), twórca sekty fotynjanów w IV w., biskup Syrmium w Pannonji. Głosił, że świat nie został stworzony przez Boga, lecz przez mieszkający w Bogu rozum — logos, zwany przez Photinusa „logopater“. Chrystus miał być adoptowanym synem Boga, skutkiem czego Logos w nim zamieszkał i usposabiał do czynienia cudów. Duch św. nie ma być osobą, lecz siłą boską. Naukę tę potępił synod w Antjochji (344 r.), a synody w Medjolanie i w Syrmium powtórzyły ten wyrok, skutkiem czego Photinus został usunięty z biskupstwa. Za czasów Juljana Apostaty, który popierał wszelkie przeciwne Kościołowi herezje, powrócił, lecz po jego śmierci musiał znowu uciekać. Umarł w r. 366.

 Piątek, u Rzymian dzień Wenery, stąd francuskie vendredi i włoskie venerdi, u Germanów dzień bogini Frei, stąd Freitag, ang. friday. Kościół katolicki obchodzi w piątek pamiątkę Męki Pańskiej. W religji islamu piątek jest dniem świątecznym, jak sabat u żydów, z tą różnicą, że mahometanie nie mają obowiązku wstrzymywania się od pracy przez cały dzień, lecz tylko w czasie uroczystego nabożeństwa.

 Piątek Wielki, ostatni piątek przed Wielkanocą, święci całe chrześcijaństwo jako rocznicę śmierci Zbawiciela. Rytuał katolicki przepisuje na ten dzień szereg uroczystych ceremońij, do których wstępem jest jutrznia, dawniej odprawiana o północy lub o 3-ej rano, obecnie w Wielki Czwartek po południu (ob. Ciemna jutrznia). Nabożeństwo wielkopiątkowe nosi charakter największej żałoby, ołtarze są nie ozdobione, nie pokryte obrusami, zamiast dzwonka odzywają się drewniane kołatki. Kapłan rozpoczyna nabożeństwo, leżąc krzyżem przed ołtarzem (adoracja Krzyża), następnie odczytuje dwa ustępy z Pisma św. Potem odbywa się czytanie lub śpiewanie pasji, t. j. ewangelji św. Jana, opisującej mękę i śmierć Jezusa Chrystusa. Po odmówieniu modlitw za wszystkich ludzi, za wszystkie stany, za heretyków, schizmatyków, żydów i pogan, następuje adoracja Krzyża, śpiewanie improperjów, uroczysta procesja kościelna, śpiewanie hymnu „Pange lingua“, poczem kładzie się krzyż na poduszce na ziemi wpobliżu ołtarza. Msza, odprawiana w Wielki Piątek, nazywa się „mszą uprzednio poświęconych