Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/325

cjuszów lub wzywając biskupów do wizytacji „progów apostolskich“ (ob. Limina Apostolorum).
 Papież ustanawia akty kultu i formuły modlitw przy nabożeństwach publicznych, określa liturgję i czuwa nad zachowaniem obrzędów liturgicznych, ustanawia święta, posty i sakramentalja, dokonywa kanonizacji i orzeka o autentyczności relikwij. Zwalnia od złożonych ślubów, udziela odpustów zupełnych, ustanawia przeszkody małżeńskie, udziela sanacji małżeństwa. Jako najwyższy nauczyciel zasad wiary i obyczajów jest nieomylny, gdy uczy ex cathedra, t. j. jako nauczyciel całego chrześcijaństwa i mocą swej powagi apostolskiej. Nie mają zaś cechy nieomylności prywatne zdania papieża a nawet orzeczenia urzędowe, jeśli nie dotyczą zasad wiary i obyczajów.

 Prócz najwyższej władzy, rozciągającej się na cały Kościół, łączy papież w swej osobie inne jeszcze urzędy kościelne, ograniczone terytorialnie. Jest patrjarchą Kościoła zachodniego, prymasem Italji, metropolitą prowincji rzymskiej, biskupem miasta Rzymu i suwerennym władcą Państwa Kościelnego (ob. Kościelne państwo). Prymat dostojeństwa papieża wyraża się w tytułach, oddawanych papieżowi, jak Namiestnik Chrystusowy, Dominus Apostolicus, Pontifex Maximus, Summus Pontifex, Vicarius Dei. Z tytułu prymatu nazywa się Stolicą Apostolską albo Stolicą Świętą. Sam siebie nazywa „papa“ albo „episcopus“ z dodatkiem „servus servorum Dei“ (sługa sług bożych). Godłami papieża są: pastorał prosty, zakończony krzyżem, tiara, złożona z trzech koron, paljusz, strój biały i krzyż na piersiach. O wyborze papieża ob. Konklawe.

 Papieżyca, ob. Joanna papieżyca.

 Parafja (łać. parochia, z greck. paroikia), pierwotnie terytorjum władzy biskupiej, czyli diecezja, obecnie jednostka administracji kościelnej, terytorjum, którego mieszkańcy, należący do jednego wyznania chrześcijańskiego, mają osobnego duszpasterza i osobny kościół, zwany kościołem parafjalnym. Parafja nie jest osobą prawną, nie posiada, jako ogół parafjan, praw gminy świeckiej, nie może być właścicielem majątku, kościoła lub cmentarza. Parafjanie, czyli osoby tego samego wyznania i obrządku, zamieszkałe na obszarze parafji, mają pewne obowiązki religijne wobec kościoła i proboszcza, a mianowicie przyjmowania w kościele parafjalnym sakramentu chrztu, głoszenia w, nim zapowiedzi, zawierania małżeństwa, przyjmowania od proboszcza ostatnich sakramentów, pogrzebu kościelnego. Obowiązkom tym odpowiadają prawa proboszcza do wyłącznego spełniania funkcyj duchownych na obszarze parafji (ob. Proboszcz). Tworzyć nowe paraf je, dzielić je, zmieniać ich obszary lub uposażenia (ob. Dysmembracja), zmieniać siedzibę proboszcza oraz znosić parafje może z reguły tylko biskup diecezjalny albo papież. Utworzenie nowej parafji następuje przez sporządzenie aktu erekcyjnego (ob. Erekcja).

 Parafjalny kościół, kościół, przy którym rezyduje proboszcz (rządca parafji) i w którym parafjanie są zobowiązani spełniać obowiązki religijne (ob. Parafja).

 Paragwaj, statystyka wyznań, ob. Ameryka.

 Paraklet (greck. rzecznik, obrońca, pomocnik, pocieszyciel), wyraz, użyty w tłumaczeniu greckiem Starego Testamentu w księdze Joba (XVI. 2) przetłumaczony w tem miejscu przez Wujka (ob. Biblja) przez „cieszyciel“. W Nowym Testamencie nazwa „parakletos“, użyta w ewangelji św. Jana (XIV, 16.26, XV.26, XVI, 7), przetłumaczona na polski przez „pocieszyciel“, oznacza obiecanego przez Chrystusa Ducha św., Ducha Prawdy, który ma nauczyć wszystkiego i przypomnieć wszystko, cokolwiek Chrystus powiedział, pocieszyciela „którego świat przyjąć nie może’, bo go nie widzi, ani go zna“ (Jan XIV, 17).
 Nazwą parakleta, zesłanego przez Boga, darzyły niektóre sekty, jak montaniści, manichejczycy i inne, swoich przywódców.

 Paralipomena (greck. = rzeczy opuszczone), dwie księgi Starego Testamentu, zwane także księgami kronik, zawierają genealogję i zdarzenia historyczne, pominięte w Księgach kró-