Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/222

służbę bożą w chórze kościoła, zwanego kolegjackim (ob. Kolegjata) Przełożony kapituły kolegjackiej nazywa się prepozytem.

 Kapituła zakonna, 1) zebranie przełożonych lub delegatów pewnego zakonu lub kongregacji, złożone z generała zakonu, prowincjałów, definitorów, przeorów, gwardjanów lub specjalnych delegatów, stosownie do ustawy zakonu, celem obradowania nad sprawami całego zakonu (kapituła generalna) lub prowincji zakonnej (kapituła prowincjonalna). 2) Sala, w której zbierają, się zakonnicy dla pewnych praktyk religijnych lub narad.

 Kaplica (oratorjum), budynek poświęcony czci bożej, zazwyczaj mniejszy od kościoła, stojący osobno, lub będący częścią budynku większego, jak kościoła, klasztoru, zakładu wychowawczego, szpitala, zamku, pałacu i t. p. Od kościoła różni się tem, że służy pewnym osobom a nie ogółowi wiernych. Prawo kanoniczne rozróżnia kaplice publiczne, półpubliczne i prywatne. Publiczną nazywa się kaplica, wybudowana i przeznaczona dla pewnych osób, ale otwarta dla wszystkich. Kaplicami półpublicznemi są kaplice zgromadzeń lub stowarzyszeń duchownych, seminarjów duchownych, kaplice szpitalne, więzienne i t. p. Kaplice prywatne zaś, urządzone w domach prywatnych, służą wyłącznie do nabożeństwa poszczególnej osoby lub rodziny. Do odprawiania mszy w takiej kaplicy potrzeba zezwolenia biskupa, o ile nie jest utworzona za indultem papieskim.

 Kaplica papieska (capella pontificia), w ceremonjale watykańskim nazwa uroczystego nabożeństwa, odprawianego przez papieża lub w jego obecności, w asystencji kardynałów, prałatów dworu papieskiego i innych dostojników kościelnych. Powołanie ich do asysty, miejsce w pochodzie i przy ołtarzu oraz funkcje ceremonjalne są szczegółowo przepisane w księgach pontyfikalnych dworu papieskiego.

 Kapłaństwo. I. Pojęcie kapłaństwa, związane z pojęciem modlitwy i ofiary, właściwe niemal wszystkim religjom, oznacza pośrednictwo między bóstwem a ludźmi. U najdawniejszych ludów funkcje kapłanów spełniali ojcowie rodzin, przywódcy szczepów, naczelnicy ludów i monarchowie. Najdawniejsza władza królewska, np. u peruwiańskich Inkasów, u egipskich Faraonów i królów starosemickich, była połączona z władzą kapłańską. Równocześnie z rozwojem państwa teokratycznego, t. j. rządzonego przez kapłanów, postępowała ewolucja kapłaństwa jako osobnego stanu. W rozwoju tym przychodzi zawsze okres, w którym spełnianie funkcyj religijnych, odłączonych od funkcyj władzy świeckiej, przybiera charakter zawodowości. U ludów pierwotnych, zwanych dzikiemi, rolę pośredników między bóstwem a ludźmi obejmują czarodzieje (guślarze), którzy opanowują lub łagodzą złe demony lub zjednywają łaski dobrych. W miarę formowania się pojęć bóstwa guślarzy zastępują kapłani. Stanowisko ich w społeczeństwie i doniosłość ich funkcyj jest rozmaita u różnych ludów. U niektórych zorganizowani w zamknięte kasty, wywierają potężny wpływ na dzieje swego narodu, u innych zmieszani z resztą obywateli ograniczają się do wykonywania swego urzędu. Na starożytnym Wschodzie, w Indjach, Persji, Chaldei, Fenicji, Egipcie i u żydów stanowili kapłani kastę. Działalność tych kast nie ograniczała się wyłącznie do spraw religji, lecz rozciągała się na wszystkie funkcje kultury, naukę, sztukę i pisarstwo. Kolegja kapłanów chaldejskich stworzyły astronomję, kapłani egipscy nauki matematyczne i przyrodnicze. Kapłani ci stanowili rodzaj arystokracji, odgrywającej poważną rolę polityczną. Kapłani egipscy Ammona w Tebach objęli wszystkie najwyższe funkcje cywilne i wojskowe i utworzyli dynastję Faraonów. W Fenicji, Babilonji i Asyrji kapłani Baala, Astarty i Melkarta byli po królu pierwszymi dostojnikami państwa. Z ksiąg Starego Testamentu znana jest władza arcykapłana żydowskiego i kapłańskiego plemienia Lewitów. W krajach kultury greckiej nie było kasty kapłańskiej. Kapłani greccy nie byli ani teologami, ani nauczycielami ludu, lecz tylko stróżami świątyń i kierownikami ceremonij religijnych. W charakterze ka-