Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/208

stwa do wyznań na zasadzie subordynacji wszelkich instytucyj religijnych wobec wszechwładzy państwa absolutnego, którego zwierzchnik rości sobie prawo stanowienia o „zewnętrznych“ sprawach religijnych (externa religionis) oraz prawo oznaczania, które sprawy religijne należy uważać za „zewnętrzne“ (ob. Jus circa sacra).
 Nazwa systemu józefińskiego pochodzi od Józefa II, cesarza rzymskoniemieckiego (1780 — 1790), syna Marji Teresy, ur. w Wiedniu w r. 1764. Jako wyznawca „światłego absolutyzmu“ usiłował Józef II wprowadzić jego metody także do stosunku państwa do religji wedle wzorów, zawartych w systemie febronjańskim (ob. Hontheim). Jego patent tolerancyjny, wprowadzony w r. 1781 w Austrji, Czechach, na Morawach, w prowincjach belgijskich i na Węgrzech, przyznawał protestantom wyznania augsburskiego i helweckiego oraz schizmatykom prawo „prywatnego wyznawania religji“ (exercitium religionis privatum), a zakazywał im publicznych wejść do domów modlitwy i umieszczania dzwonów na wieżach. Głownem dążeniem Józefa II wobec Kościoła katolickiego było jak największe uniezależnienie Kościoła w państwie od Stolicy Apostolskiej i przekształcenia go na instytucję państwową w myśl zasad galikańakich (ob. Galikanizm). Do tego celu zdążały dekrety Józefa II z r. 1781, uchylające jurysdykcję papieską w granicach cesarstwa, poddające wszelkie rozporządzenia papieskie pod cenzurę państwową (placetum regium) i zakazujące ogłaszania rozporządzeń papieskich (bul, encyklik i t. p.), które tego „placet“ nie uzyskały. Zakazał zwracać się do papieża o dyspensy, których udzielać mieli tylko biskupi, a w ustawie z r. 1783 (Ehepatent) wypowiedział zasadę, że o małżeństwie, jako kontrakcie cywilnym, stanowi władza państwowa.
 Dekretami z r. 1782, 1785 i 1786 zarządził zniesienie klasztorów, a z dóbr ich utworzył t. zw. fundusz religijny, który miał służyć na tworzenie nowych parafij i utrzymanie tych urzędów kościelnych, których dochód besneficjalny był niewystarczający (ob. Kongrua). Zniósł w ten sposób 738 klasztorów, a co do pozostałych za-bronił egzempcyj, t. j. wyłączania z pod władzy biskupów i bezpośredniej zawisłości od papieża, usunął śpiewy chóralne, zastąpił opatów dożywotnich przeorami, wybieralnymi na trzy lata i ograniczył liczbę nowicjuszów. Zabronił tworzenia bractw religijnych, kongregacyj marjańskich i tercjarstw. W miejsce zniesionych seminarjów biskupich utworzył „seminarja generalne“ dla kleru świeckiego i zakonnego.
 Rozporządzenia rządowe dotykały również spraw liturgicznych, określały ilość ołtarzy i świec na ołtarzach, przepisywały sposób wystawiania relikwij, znosiły ołtarze uprzywilejowane i uroczyste pogrzeby, usuwały niektóre ustępy z brewjarza, wskazywały formę nauczania kościelnego i polecały tematy do kazań. Prawie wszystkie te zarządzenia, które zjednały Józefowi II szyderczą nazwę „brata zakrystjana“, nadaną mu przez Fryderyka II, musiały być cofnięte wskutek powstania na Węgrzech (1790), a po śmierci Józefa II przywrócono seminarja biskupie i swobodę nabożeństw kościelnych. System józefiński panował w Austrji nominalnie do r. 1848, w praktyce jednak szukano porozumienia z władzami kościelnemi i umiano w ten sposób zapobiegać kolizjom. Pozostałościami systemu józefińskiego w Austrji była aż do końca istnienia monarchji (1918) instytucja „funduszu religijnego“ oraz zastrzeżone w ustawie z 7 maja 1874 r. „o zewnętrznych stosunkach prawnych Kościoła katolickiego“ prawo nadzoru państwowego nad majątkiem kościelnym, wpływ rządu na obsadzanie urzędów kościelnych i t. p. ograniczenia wolności Kościoła.

 Jubileuszowy rok w chrześcijaństwie, ob. Rok święty.

 Jubileuszowy rok u żydów. Każdy siódmy rok, czyli rok sabatowy, był wedle prawa mojżeszowego rokiem wypoczynku dla roli i winnicy. Po upływie zaś siedmiu okresów siedmioletnich, a zatem w każdy rok pięćdziesiąty, rozpoczynał się dnia 10 miesiąca Tiszri w „święto pojednana“ rok jubileuszowy. W roku tym prócz zupełnego wypoczynku w rol-