Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/175

talnemi, ponieważ trudnią się pielęgnowaniem chorych. Istnieją dotychczas we Włoszech.

 Hus Jan, herezjarcha czeski, ur. w Husińcu w r. 1369, kształcił się w Pradze, w r. 1393 został bakałarzem nauk wyzwolonych a w r. 1396 magistrem. W r. 1400 przyjął święcenia i został powołany na kaznodzieję kaplicy betleemskiej w Pradze. Przez kazania, które tam miewał, zyskał wielki rozgłos i poważanie u dworu i u arcybiskupa praskiego, który go wysłał w r. 1405 jako delegata do zbadania mniemanego cudu w Wilsnack. W czasie soboru w Pizie (1409) wybuchnęło w Pradze na uniwersytecie rozdwojenie między Czechami a obcokrajowcami na tle ówczesnej schizmy papieskiej. Hus stanął wraz z czeskimi profesorami po stronie króla Wacława, który żądał wypowiedzenia posłuszeństwa papieżowi Grzegorzowi XII. Profesorowie i studenci niemieccy zajęli stanowisko przeciwne, co spowodowało króla do ostrych represyj przeciw cudzoziemcom, a skutkiem tych represyj było tłumne opuszczenie uniwersytetu praskiego przez Niemców. Nie jest dowiedzione, w jakiej mierze Hus do tych zajść się przyczynił, jakkolwiek on sam głosił się ich inicjatorem.
 Zapoznawszy się z pismami angielskiego reformatora Wiklefa, począł Hus szerzyć jego nauki. Gdy w r. 1409 papież Aleksander V udzielił arcybiskupowi praskiemu pełnomocnictwa do zwalczania nauk Wiklefa, wezwano Husa do wydania jego dzieł i spalono je publicznie, a Husowi wytoczono w Kolonji proces o kacerstwo. Po zbadaniu pełnomocników, wysłanych przez Husa do Kolonji, delegat papieski wyklął Husa i jego popleczników. Jeszcze raz przyszło do kompromisu między Husem a arcybiskupem a mianowicie Hus złożył prawowierne wyznanie wiary, a arcybiskup miał zdać relację papieżowi, że w Czechach nie stwierdził żadnej herezji. Do nowego zatargu doprowadził Hus przez gwałtowne wystąpienie przeciw bulli Jana XXIII w r. 1412, wzywającej do krucjaty przeciw królowi Neapolu, jako najeźdźcy państwa kościelnego. Gdy mimo zakazu króla Wacława Hus nie zaprzestał napaści na papieża, legat papieski go wyklął i polecił zburzyć kaplicę betleemską, w której Hus miewał kazania. Niemcy prascy, stojący po stronie legata, chcieli zburzyć kaplicę i uwięzić Husa, za którym ujęli się Czesi. Hus jednak musiał na rozkaz króla opuścić Pragę i przebywał w jej okolicy na zamkach szlachty czeskiej. W tym czasie napisał książkę p. t. De ecclesia (1413), której część dogmatyczną przejął prawie dosłownie z książki Wiklefa pod tym samym tytułem. To dzieło posłużyło potem za materjał do oskarżenia Husa o kacerstwo przed soborem w Konstancji.
 Hus, otrzymawszy od króla niemieckiego, Zygmunta, list żelazny (glejt), udał się w r. 1414 do Konstancji, gdzie papież Jan XXIII przyjął go łaskawie, złagodził rzuconą nań klątwę i żądał tylko, aby Hus wstrzymał się od funkcyj kapłańskich. Gdy Hus nie zastosował się do tego zakazu i miewał przemowy w duchu nauk Wiklefa, sobór kazał go uwięzić i wybrał komisję śledczą do zbadania kwestji jego herezji. Stanąwszy w r. 1415 przed soborem, Hus oświadczył, że gotów jest odwołać swoje błędy, jeśli go sobór o nich przekona. Wskutek jego sofistycznych odpowiedzi pierwsze posłuchanie (5 czerwca) zakończyło się takim tumultem, że posiedzenie soboru musiano zamknąć. Na następnych posłuchaniach bronił się Hus przeciw oskarżeniu, jakoby podzielał naukę Wiklefa, przeczącą transsubstancjacji, oświadczył jednak, że uważa Wiklefa za pobożnego męża i odmówił przyjęcia formuły odwołania 30 punktów błędnych, a w szczególności swojej nauki, określającej Kościół jako „społeczeństwo predestynowanych“. Wobec tego zapadł wyrok soboru, w którym uznano Husa za uporczywego kacerza i wydano go władzy świeckiej. Elektor Palatynatu oddał go magistratowi miasta Konstancji, który postąpił z nim według obowiązującego wówczas prawa karnego (Schwabenspiegel), nakazującego palić heretyków. Wskutek tego został Hus spalony na stosie 6 lipca 1415 r. Uniwersytet praski uznał go za męczennika i ogłosił dzień jego śmierci jako święto, obchodzone do r. 1623 W najnowszych czasach republika