Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/151

-wschodniego liczy obecnie około 122 miljonów wyznawców, z czego na Europę wypada 98 miljonów. W Polsce zaś mieszka przeszło 3 miljony prawosławnych .
 (Por. Janin: Les églises orientales et les rites orientaux, Paris, 1922).

 Gregoire Henryk (1750 — 1831), proboszcz w Embermesnil w Lotaryngji, deputowany do Stanów Generalnych, był w czasie rewolucji francuskiej pierwszym z kleru francuskiego, który w r. 1791 złożył przysięgę na konstytucję. W nagrodę za to został według praw rewolucyjnych wybrany biskupem w Blois. W zgromadzeniu narodowem, któremu przewodniczył w dniach zdobywania Bastylji, przemawiał za swobodę, nabożeństw, za zniesieniem nietykalności osoby króla i za wytoczeniem mu procesu. W r. 1799 został członkiem ciała prawodawczego. Po zawarciu konkordatu, którego nie chciał uznać, zrezygnował w r. 1803 z biskupstwa i otrzymał tytuł hrabiowski. Jako członek senatu przemawiał przeciw zaborowi Państwa Kościelnego, a w r. 1814 za detronizację Napoleona. Za czasów Restauracji usunięty z senatu, poświęcił się nauce i opracował projekt unji Kościoła grecko-wschodniego z Kościołem katolickim. Dla projektu tego wszakże nie mógł zjednać ani Ludwika XVIII, ani Aleksandra I. Napisał historję sekt p. t. „Histoire des sectes religieuses“, II wydanie w 5 tomach w Paryżu 1828.

 Gregorjanki. Na pamiątkę św. Grzegorza, papieża, który według tradycji wykupował dzieci niewolników i umieszczał je w szkołach, ustanowił papież Grzegorz IV w r. 830 święto dzieci szkolnych, obchodzone w dniu 12 marca, w którym oddawano dzieci do szkół. W Polsce panował zwyczaj, że w dniu tym chłopcy szkolni przebierali się, śpiewali pieśni, wypowiadali oracje, a zabawy te zwały się gregorjankami. Tak nazywano także chłopców, oddawanych do szkół.

 Gregorjańska woda. Przy konsekracji kościołów biskup używa wody rytualnej, osobno poświęconej, zmieszanej z winem, popiołem i solą. Woda ta nazywa się wodą gregorjańską.

 Gregorjańskie msze, msze św. za dusze zmarłych, odprawiane przez 30 dni z rzędu. Nazwa pochodzi od św. Grzegorza, papieża, i związana jest z legendą z życia tego świętego.

 Gregorjański kalendarz, ob. Kalendarz.

 Gregorjański ołtarz, ołtarz uprzywilejowany przez papieża do odprawiania przy nim mszy świętych za dusze zmarłych. Nazwa powstała od ołtarza, znajdującego się w kościele św. Grzegorza Wielkiego na Monte Celio w Rzymie.

 Gregorjański śpiew, rodzaj muzyki kościelnej, wprowadzony przez papieża św. Grzegorza Wielkiego (590 — 604), który zreformował śpiew kościelny. Założył szkołę śpiewaków (Scola cantorum), którą sam kierował i ułożył Antiphonarium, czyli zbiór wszystkich śpiewów, przepisanych przy mszy św. (por. Chorał).

 Gregorius Thaumaturgus, św. Grzegorz Cudotwórca (213 — 275), uczeń Origenesa, był biskupem Cezarei. Napisał formułę wiary o dogmacie Trójcy Przenajśw. i list kanoniczny o pokucie kościelnej.

 Gremjał, okrycie rytualne, które kładzie się na kolana biskupa, siedzącego na tronie, w czasie mszy biskupiej. Jest to czworoboczny kawałek materji jedwabnej tego koloru, co ornat, obszyty złotym galonem, często ozdobiony haftem.

 Grób św., 1) w którym złożono zdjęte z krzyża Ciało Chrystusa, znajduje się w Jerozolimie w kościele Grobu św., który obejmuje także miejsce ukrzyżowania (ob. Golgotha). W miejscu tem wybudował Konstantyn W. bazylikę, spaloną w r. 614 przez Persów. W 15 lat potem na miejscu ruin powstały cztery kościoły: kościół Grobu św., zwany Anastasis, kościół Golgoty, kościół zw. Martyrium i kościół N. Marji Panny. Kościoły te w r. 1010 zburzono, a w r. 1048 znowu odrestaurowano. Krzyżowcy połączyli je w jeden kościół, który dotrwał aż do pożaru w r. 1818. Obecny kościół Grobu św. obejmuje oprócz miejsca Grobu św. pod ogromną kopułę i miejsca ukrzyżowania, wiele kaplic i trzy kościoły: rzymsko-katolicki oo. franciszkanów, grecko-wschodni i ormiański.
 2) Grób św. w Wielkim Tygodniu jest to ołtarz lub kaplica, w której