Strona:Stanisław Piekarski - Prawdy i herezje. Encyklopedja wierzeń wszystkich ludów i czasów.pdf/13

ściołach wschodnich zaś forma błagalna: „niech cię rozgrzeszy Bóg...“.

 Acta Sanctorum, zbiory dokumentów, dotyczących życia Świętych oraz życiorys Świętych. W r. 1643 rozpoczął jezuita ks. Jan Bolland wydawnictwo zbieranych przez siebie autentycznych dokumentów o życiu Świętych. Po jego śmierci (1665) wydawnictwo to było prowadzone dalej przez jego towarzyszów i następców, zwanych bollandystami (ob.) i osiągnęło obecnie rozmiary 63 tomów in folio, nie jest jednak jeszcze ukończone.

 Adamici. Nazwy tej używało w ciągu wieków ery chrześcijańskiej kilka sekt, a mianowicie w II wieku odłam gnostyków (ob. Gnostycyzm), odprawiających nabożeństwa nago, w XIV i XV w. sekta manichejska (ob. Manicheizm) we Francji i Holandji. W Czechach wytępił ich wódz husytów, Jan Żyszka (1421). Wskutek patentu tolerancyjnego, ogłoszonego w Austrji przez Józefa II, wystąpiła sekta tej nazwy w Austrji i w Czechach (1848). W nowszych czasach pojawili się adamici w Ameryce Północnej w Stanie Nowojorskim (gmina Oneida, Lenox) jako sekta „wolnej miłości“ pod nazwą perfekcjonistów (ob.). Uznają wspólność dóbr a wychowanie dzieci poruczają gminie.

 Adiafora, rzeczy obojętne, bez istotnej doniosłości, drobiazgi, rzeczy niezakazane. Nazwę tę nadali w połowie XVI w. teologowie protestanccy, wittemberczycy, zwolennicy Melanchtona, niektórym zwyczajom i obrzędom katolickim, jak np.: używanie świec na ołtarzu, zachowywanie postów, sakrament bierzmowania i pokuty, nieszpory i t. p. Ponieważ zwyczaje te i obrzędy uznawali inni teologowie protestanccy, przeciwnicy Melanchtona, za sprzeciwiające się „wolności chrześcijańskiej“, a przeto za niedozwolone, wybuchnął pierwszy t. zw. spór adiaforystyczny. Następne spory adiaforystyczne powstały w drugiej połowie XVII w. między luteranam i a kalwinistami co do uciech świeckich, jak muzyka, teatr, tańce, stroje i t. p., uznanych przez jednych za adiafora, t. j. rzeczy dozwolone, przez drugich zaś za postępki niegodne chrześcijanina.

 Aditi, ob. Wedyzm.

 Adonis, w mitologji greckiej: młodzieniec ukochany przez Afrodytę (ob. Grecka mitologja i religja), w greckiem ujęciu: symbol płodności i budzenia się natury ze snu zimowego. Był przedmiotem sporu pomiędzy Afrodytą a Persefoną, boginią podziemia. Adonia były to święta, obchodzone w starożytnej Grecji corocznie na wiosnę lub w lecie; składały się z obchodu żałobnego, który uzmysławiał odejście Adonisa do świata podziemnego, i z święta radości, na pamiątkę powrotu Adonisa na ziemię.

 Adopcjanie, wyznawcy doktryny, powstałej w II i III w. ery chrześc., jakoby Chrystus był tylko adoptowanym Synem Bożym. Herezja ta pojawiła się w VIII stuleciu w kościołach hiszpańskich i francuskich, została na synodzie w Rzymie w r. 798 potępiona i wkrótce potem wygasła.

 Adoracja, w Kościele katolickim cześć oddawana Bogu. Ta cześć jest adoracją w ścisłem znaczeniu, nazywaną z grecka latria, podczas gdy cześć, oddawana Matce Boskiej, nazywa się hiperdulja, a cześć, oddawana Świętym — dulia. Adoracja Najświętszego Sakramentu, uznanie obecności Chrystusa jako Boga-Człowieka, jest najistotniejszym obrzędem Kościoła katolickiego i odbywa się w czasie Podniesienia przy mszy św., oraz przy licznych nabożeństwach, połączonych z wystawieniem Najśw. Sakramentu, osobliwie zaś przy uroczystości Bożego Ciała. Adoracja Krzyża jest jednym z obrzędów wielkopiątkowych (ob. Piątek Wielki).

 Adrjan. Z sześciu papieży, noszących to imię, wybitniejszymi byli: Adrjan I, panował od r. 772 do 795 współcześnie z Karolem Wielkim, z którym prowadził spory o zakres władzy świeckiej w stosunku do władzy duchownej. Adrjan IV, Anglik, Mikołaj Breakspeare, był papieżem od r. 1154 do 1159. W czasie jego pontyfikatu wybuchnął zatarg papiestwa z Fryderykiem Barbarossą. Adrjan VI, urodzony w Utrechcie, ostatni z papieży niepochodzących z Italji, były nauczyciel Karola V, był papieżem od r. 1522 do 1523 w czasie wystąpienia Lutra. Usiłował doprowadzić do pojednania i obiecy-