Strona:Stanisław Karwowski - Historya Wielkiego Księstwa Poznańskiego T2.pdf/448

 W ręku 1010 właścicieli Niemców znajdowało się 45 procent i to 723,899 hektarów = 2,895,596 mórg.
 Mieli tedy Niemcy pod koniec roku 1885 przeszło 3 procent więcej od nas t. j.
 67,420 hektarów = 269,680 mórg.
 „Na tej podstawie 2½ miliona morgów ziemi polskiej — wywodził wówczas Kuryer Poznański — opierał się nietylko los kilkuset rodzin szlacheckich, kilku tysięcy urzędników gospodarczych i technicznych, kilkunastu tysięcy rodzin robotniczych, ale także w znacznej części los naszego przemysłu, naszego rzemiosła i handlu. Każdy więc dziesiątek tysięcy mórg, ubywający z tego półtrzecia miliona, był straszną klęską dla społecznego rozwoju naszego — był podcięciem bytu dziesiątków i setek rodzin i jednostek, których los z właścicielami tej ziemi był ściśle złączony.
 Z ubytkiem ziemi polskiej tracił też Kościół katolicki grunt pod nogami. I tak powstało w XIX wieku w chodzieskiej ziemi 8 kościołów protestanckich, a w mieście Gniewkowie, gdzie przy podziale Polski nie było ani jednego protestanta, było 1885 r. na 2500 mieszkańców blisko 1000 protestantów.
 Niestety względy te nie powstrzymały wielu obywateli polskich od dobrowolnego sprzedawania ziemi ojców komisyi kolonizacyjnej.
 Wtedy to Stanisław Żółtowski z Niechanowa, po dr. Zygmuncie Szułdrzyńskim prezes Centralnego Towarzystwa Gospodarczego, mąż silnego charakteru, który mrówczą, a umiejętną pracą doprowadził dobra swe do wysokiego stanu rozwoju, powziął myśl założenia Banku Ziemskiego, któryby, kupując i rozdrabniając zagrożoną większą własność, ratował ziemię polską. Dzięki jego zabiegom bank przyszedł do skutku dnia 11 listopada 1886 r.
 Do założycieli prócz Stanisława Żółtowskiego należeli: Władysław hr. Łącki z Posadowa, Franciszek Żółtowski z Niechanowa, Zygmunt hr. Czarnecki z Ruska, Ludwik Karśnicki z Mchów, Teodor Moszczeński z Wiatrowa, Julian Brzeski z Krotoszyna pod Barcinem, Tytus Malczewski z Młodocina, Michał Paruszewski z Obudna, Władysław Janta Połczyński z Redgoszczy, Waleryan Hulewicz z Mło-