ginące stosunki, ginące formy życia przez zgubę swą współdziałają powstawaniu nowych. Dlatego to pojmuje cierpienie tej zguby, jak współdziałaniu, dla tego to umie on nawet ze współczucia dla niej, uczynić formą miłości nowego rodzącego się życia. Jeżeli istnieje stan uczuciowy, odpowiadający wymaganiom nowoczesnego rozwoju, jeżeli istnieje stan duszy łączący rozumienie i współczucie dla wszelkiego cierpienia ze zrozumieniem i miłością dla rosnącej tem cierpienim właśnie kultury, jeżeli istnieje stan duszy głęboko postępowy i ludzki jednocześnie to jest nim ten, z którego narodziła się poezya Bolesława Prusa. U nas pod postępowością pojmuje się zazwyczaj postępową tendencyę. Jest to jednak bardzo powierzchowne i jednostronne pojmowanie sprawy. To, czego artysta chce, lub nie chce jest wynikiem jego świadomej myśli. Twórczość jego jest zaś w znacznej mierze od tej myśli niezależna. Zależy ona od ukochań, dążeń artysty, wytryska z jego uczuciowego życia. Uczucie jest zaś zazwyczaj konserwatywną stroną w życiu człowieka.
