Strona:Stanisław Brzozowski - Współczesna powieść polska.djvu/19

te przyczyniały się do wyrobienia pewnej ogólnej mdłej pod względem umysłowym i moralnym, skłonnej do wszelkich kompromisów, wrogiej dla wszelkiej siły duchowej, dla wszystkiego, co rozwojowe — atmosfery. Atmosfera ta z kolei rzeczy oddziaływa bądź to bezpośrednio, bądź też pośrednio po przez wydawców i redakcye poczytnych, a więc lepiej płacących pism na pisarzy bardziej zdolnych i świadomych. U pisarzy dużej nawet bardzo miary i niewątpliwego poczucia obywatelskiego na każdym kroku napotykamy ślady ustępstw, bezwiednie — chcemy wierzyć — najczęściej popełnianych.
 Pewien rodzaj niedojrzałości umysłowej ciąży na całym rozwoju powieści polskiej tego okresu. Pisarze nie mają odwagi do całkowicie szczerego wypowiedzenia się w kwestyach, których znaczenie zrozumieć skądinąd byliby zdolni. Całe szeregi zagadnień nie zostają poruszone wcale. Całe strony i to najważniejsze rzeczywistości społecznej i duchowej nie zyskały sobie w powieści polskiej praw obywatelstwa.