wie objektywnego przez myśl społeczną i analizę filozoficzną ugruntowanego światopoglądu. Istnieją w tym kierunku co najwyżej oddzielne próby, i to najczęściej w pracach pisarzy nie zajmujących się fachowo i systematycznie krytyką literacką: Ludwika Krzywickiego np. Były to jednak zazwyczaj dorywcze i wzmiankowe ilustracye w pracach, mających właściwie inne zadanie. Nie zwracano na nie dostatecznie uwagi i poważnej a trwałej zmiany w istejącym stanie rzeczy wytworzyć one nie mogły. To też powieść nasza stała się w znacznej mierze czynnikiem uwsteczniającym. Rozchodzące się w olbrzymiej ilości wyroby pp. Krechowieckiego, Jeske-Choińskiego, Gawalewicza, Gąsiorowskiego łącznie z utworami bardziej już utalentowanych pisarzy, jak Rodziewiczówna, a nawet z dziełami posiadającemi znaczną wartość artystyczną, jak np. pisma Sienkiewicza, przyczyniały się do utrwalenia wpływów klerykalizmu, do wyrobienia wstecznych i naiwnych w swem zacofaniu pojęć o życiu współczesnem, do rozmnożenia się i rozwoju oportunizmu społecznego i ciemnoty. Utwory
