Strona:Stanisław Brzozowski - Współczesna powieść polska.djvu/151

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została skorygowana.

jest syntezą. Każda synteza musi być dokonana z jakiegoś punktu widzenia, na podstawie jakiegoś bezwiednie przyjętego wzoru. Empiryzm odznacza się tem tylko, że wzory na podstawie których ujmuje, syntetyzuje, przyjmuje bezładnie, bezwiednie, że je konstatuje, nie wiedząc o tem, że je żegna bez żalu. Czuje się to u Reymonta. Nie jest on przykuty przez fatum talentu ściśle zdefiniowanego, przez całą indywidualność na pewną urobioną modłę — do jakiejś pojedyńczej formy, czy też skali form — ale do żadnej też się nie przywiązuje, żadnej specyalnie nie kocha. Jest w jego stylu pewna pośpieszna szorstkość człowieka, ktory nazbyt często rzuca jedne kształty dla innych, aby miał do nich duszę przywiązać. Reymont, gdy usiłuje być tkliwym — staje się ckliwym tylko. Usiłuje on wpaść czasem w ton Prusa czy Żeromskiego, tak jak wpada w ton Sienkiewicza, są to jednak objawy zdezoryentowania, ogarniające go, gdy zaczyna rozmyślać, gdy przestaje pochłaniać go sama treść zmieniającego się życia. Najsilniejszym jest wtedy, gdy usiłuje z samego przedmiotu wysnuć odpowia-