23 Przecz chwalisz dziady, gdyś sam szkarady? — Ryś. cnt. 13; Czel. 103.
T. j. pocóż chwalisz, wspominasz swoich przodków, pradziadów, gdyś sam niegodziwy?
24 Przysed dziad zebrać, nie miał w co brać. — Feder. II. 354.
25 Śladem za dziadem, a Bóg dopomoże. — Feder. rkp.
26 Torba dziadowska, duma senatorska.
27 Tylko dziada z babą (dziada i baby) brak.
Gdy się wiele osób zejdzie, mówią: tylko...
28 Wyprowadził go na dziadków ogródek.
W pole wyprowadził, zwiódł, oszukał.
29 Zejść na dziady.
Zbiednieć.
30 Zgubił dziad torbę, nie płakał; znalazł, nie skakał. — Glog. 61.
31 Złapał dziad dziada — cała parada.
Dziadek ob. Dziad.
Dziadowski ob. Dziad.
Dział.
1 Działem, nie zuchwałem. — Knap. 223.
T. j. podzielmy się sprawiedliwie, zgodnie, a nie gwałtem, siłą, przemocą.
2 Kto nie był przy dziale, nie weźmie nic. — Knap. 386; Ern. 1149.
Działać.
1 Co dobrze znamy, a nie działamy (a złe działamy). — Knap. 90.
Co dobre znamy, a zle działamy. Wójc. Przyp. 142.
2 Sam działaj, przyjaciół nie czekaj. — Ryś. cnt. 14; Czel. 199; Mas. 186.
Działo.
Tego tylko z działa zabiją, kogo piorun ma zabić. — Ryś. cnt. 15.
Rysiński wymienia króla Stefana, jako autora tego przysłowia.
Działyński.
Rycerz z regimentu Działyńskiego.
„Była dawniej powszechna opinja, w przysłowie zamieniona, że w tym regimencie sami byli niedołęgi.” I. Chodźko, Dworki na Antokolu, Wilno, 1854, str. 93; Dar. 20.
Dziatki ob. Dziecko.
Dziecko.
1 Bez kary żadne dziecię nie uroście. — Ern. 1122.
2 Bieda z dziećmi, bieda i bez dzieci.
Nie mieć dzieci, kłopot, nieszczęście; mieć dzieci złe, większy kłopot, wstyd, sromota. Petr. Ekon.
3 Bodajeś cudze dzieci uczył!
Ob. N. 56.
4 Chłopa dzieci dorobią, pana stracą, a szlachcica to złodziejami będą.
5 Co (gdzie) jedno, to ledwo; co (gdzie) czworo, to sporo.
6 Cudzemu dziecku i cudzemu psu nigdy się nic nie daje.
7 Cudzych dzieci nie nakarmisz.
8 Czaczkiem dzieci łagodzą. — Gem. II. 50.
Czaczko = cacko.
9 Czego nie wezmą cudze dzieci, tego nie zgubią swoje śmieci.
Odm. Jeśli nie weźmie ludzkie dziecię, to nie zgubią swoje śmiecie. — Nie wezmą swoje śmieci, kiedy nie wyniosą cudze dzieci.
10 Dobre dziatki, to skarb matki.
11 Dobre dziatki zdobią matki. — Żegl. I. 36; Żup. 6.
12 Dobrze z dziećmi, póki kieszeni nie dorosną.
Odm. Dzieci dobre, dopóki do kieszeni nie dorosną.
13 Dziatki podrosły, chatkę roztrzęsły (rozniosły).
14 Dzieci do babki na rozpieszczenie, do ciotki na wyćwiczenie, do starej panny na umęczenie.
15 Dziecię matka piastuje, a sierotę Bóg.
16 Dziecię nie płacze, matka nie wie czego potrzebuje. — Ryś. cnt. 3; Czel. 9.
17 Dziecię prawdę powie. — Knap. 224; Ern. 552.
Dziecię i pijany najprędzej prawdę powie. Młodź. Kaz. I.
18 Dziecię za rękę, matkę za serce. — Ryś. cnt. 3: Czel. 400; Wurzb. 240; Mas. 212.
19 Dzieci głowa boli, gdy jeść chcą. — Knap. 524; Now. 54.
Dzieciom głowa boli,... Ern. 574.
20 Dzieci i pieski na ostatku.
21 Dzieci jak bobu.
Odm. Dzieci jak bobu, a chleba ani krzynki.
22 Dzieci! kania leci. — Przyj. ludu. r. IV, N. 10; Kolb. XV. 29.
Uciekajcie dzieci, bo na was kania leci. Lech. 288. Dzieci! kara na was leci.
Kania = widmo fantastyczne, w klechdach ludu żyjące, a zabierające rodzicom dzieci, zwabione do siebie pieszczotami. Przysłowie to jest więc przestrogą i pogróżką dla dzieci. Por. w Przyj. ludu i u Kolberga.
23 Dzieci, kobiety, fijołki, bławatki — wszystko to kwiatki.
24 Dzieci mają płacz i śmiech w jednej torebce. — Lom. 10.
Dzieci płacz i śmiech w jednym worku przechowują. Lom. 11. U dzieci w jednym worku śmiech, w drugim płacz. Żup. 6.
25 Dzieciom, błaznom i wielkim panom wszystko wolno.
26 Dzieciom, kurczętom, księżom i kobietom — nigdy dosyć.
27 Dzieci trzeba kochać, ale często czochać.
28 Dzieci u panów ubóstwem, u chłopa bogactwem.
29 Dzieci z nim (u niego) chrzcić nie będę.
T. j. nie będę się z nim przyjaźnił.
30 Dziecko uparte niewiele warte.
