Tak ten świat umie i chłop ze wsi Dysa Przedał w Lublinie żydu psa za lisa. Bratk.
Chłop z Dysa kupił psa za lisa. Dachn. Ż. Chłop ze Spisa kupił....
Dys = wieś w pow. lubartowskim, niedaleko od Lublina. Lipiński (Bibl. warsz. 1852, IV, str. 241) objaśnia, że przysłowie pierwsze charakteryzuje człowieka przebiegłego, szczwanego lisa; drugie zaś głupca, gapia. O przysłowiach tych ob. jeszcze u Darowskiego (str. 132).
Dyskurs.
1 Łacno doma dyszkursy na kozubie odprawować. — Ryś. cnt. 8.
T. j. w domu każdy jest śmiały, potrafi mówić, dowodzić. Kozub = kosz, gniazdo.
2 Martwy dyskurs bez skutku. — Fred. I. 37.
Dysputa.
Głupia z nierozumnym dysputa.
Dyszeć.
1 Dyszy, jako lis w jamie przytajony. — Tward. Woj.
2 Dyszy jak wół.
3 Dyszy na to, jak djabeł na dobrą duszę. — Linde, p. w. Dyszeć.
4 Dyszy, ni szkapa stara w chomącie. — Comp. Med.
Dyszkurs ob. Dyskurs.
Dzban.
1 Co dzbanek, to panek. — Wójc. Prz. I. 106; Czel. 202; Mas. 218.
Co panek, to dzbanek. Ryś. cnt. 2.
2 Do czasu dzbanek wodę nosi. — Ryś. cnt. 2 (wyd. z r. 1618 i 1634); Czel. 263.
Do czasu wodę dzban nosi. Ryś. cnt. 2 (wyd. b. m. i r.). Do czasu dzban wodę nosi. Gem. I. 36. — Do czasu dzban wodę nosi, aż się urwie. Knap. 193; Ern. 1399; Gem. II. 66; Żegl. I. 39; Trotz, p. w. Dzban. Do czasu dzban wodę nosi, aż się ucho urwie. Flor. 143; Now. 19; Czel. 263; Lom. 10; Frischb. II. 212. Do cásu dzbán wodę nosi: jak się stłuce, to się urwié. Ulan. 320. Dzban wodę niesie, aż się ucho urwie. Frischb. II. 212. Dotąd dzban wodę nosi, dopóki się ucho nie urwie. Kolb. VIII. 253. Póty dzban wodę nosi, póki się ucho nie urwie. Mon. Gr. 415. Póty dzban wodę nosi, aż się ucho urwie. Łysk. 64; Kolb. VIII. 265. Pokąd dzban.... Friedl. 16. Tak długo dzban.... Mas. 221. Tak długo sę grąnkę wòda nosi, jaż sę wucho wurwie. Cen. Kasz. 1. Dotąd noszą wodę w dzbanie, póki jemu ucha stanie. Don. Gr. 10. — Dzban wodę nosi, póki się nie stłucze. Trotz, p. w. Dzban. Do czasu dzban wodę nosi, aż się stłucze. Dykc. II. 154. Potel żbán chodzi po wode, aż sie rozbije. Cinć. 32. § Do czasu dzban nosi wodę, aż się urwie. Młodź. Kaz. IV. Dotąd ze dzbanem chodzą, aż się też urwie. Pot. Jow. Dzban wodę nosi, póki się nie stłucze. Jabł. Ez.
3 Dzban, gdy pusty, choć go ściskaj — nie przepuści (nie przypuści?).
4 Małe ucho, duży dzban, urwie mi się jak mój pan. — Kolb. VIII. 261.
5 Siła pies we dzbanie widzi, ale głowa nie wnijdzie. — Ryś. cnt. 15; Czel. 504.
Cóż z tego, że jest na co patrzeć, że jest czym oczy napaść — kiedy nie można brać, jeść, używać.
Dzbanek ob. Dzban.
Dziabeł ob. Djabeł.
Dziad. Dziadowski.
1 Biada, biada, jak pán z dziada. — Koś. 101; Cinć. W. 306.
2 Broda stanie dziadowi za stodołę.
3 Dobrze z dziada zostać panem, ale tyz łatwo z pana zejś na dziada. — Mát. rkp.
4 Dziada na stypę, tatara na zagon, niemca do szklanki, a młodego do bogdanki — nie prosić.
5 Dziad babie wujko.
O dalekim, lub urojonym pokrewieństwie.
6 Dziadek z miedzianą brodą.
Młody, nie posiwiały jeszcze.
7 Dziadku! dzwonią. „Nie słyszę.” Dziadku, grają! „Podajcież mi kurpieliska, bo polecę do karcmiska.”
Ob. p. w. Baba, N. 23.
8 Dziadku, wieś się pali. „A to pójdziemy daléj.”
Wszystko mu jedno, gdzie będzie żebrał.
9 Dziád o chlebie, baba o fijołkach. — Koś. 103.
10 Dziad o chrzanie, baba o łopianie.
11 Dziad o juszce, baba o pietruszce.
12 Dziad o szydle, baba o igle (mydle, motowidle).
13 Dziadowska sztuka tycze się wnuka. — Ryś. cnt. 3.
T. j. co ojcowie, przodkowie zawinili, za to i dzieci i potomkowie cierpią, odpowiadają.
14 Dziadowski dochód: do południa spać, do wieczora nie jeść.
15 Dziad swoje, a baba swoje.
16 Dziad zawsze dziadem, choć mu jałmużnę dają.
17 Już go dziad wącha.
Już kona, dogorywa.
18 Każdy dziad ma swój skarb.
19 Każdy dziad na swój skarb.
T. j. każdy pracuje dla swojej korzyści, każdy do swojej kieszeni zgarnia.
20 Más dziadzie bułę! — Koś. 32 i 100.
Otóż masz! a to mi się udało; masz djable kaftan.
21 Masz dziadu płaszcz! — Siark. rkp.
22 Pewnego razu rzék dźiád do ŭobrazu, a ŭobráz do niego ani razu. — Koś. 99.
Odm. Był to (stał się) cud jedego razu, dziad przemówił do obrazu.
