11 Nie patrz na datek, ale na serce.
12 Wedle datku służba. — J. Kochan. Fragm.
T. j. jaka płaca, taka praca.
13 Za czyje datki (na cudze datki), to obiad rzadki.
Dawca.
Jaki dawca, taki dar.
Dawid.
1 Ciężko (źle) idzie, panie Dawidzie!
2 Nie o tym Dawidzie gra (rzecz) idzie.
Odm. O którym Dawidzie rzecz idzie, o psalmiście, czy o żydzie?
3 Szeroko o tym Dawid pisał. — Lip. str. 112; Kolb. VIII. 282.
Odm. Szeroko o tym pisał król Dawid w piśmie świętym.
T. j. dawno już o tym mówiono, pisano, niceś nowego nie powiedział, stara to śpiewka, myśl.
Dawidgródek.
Dawidgrodecka dynia.
„Dawidgródek w wdztwie brzeskim, od wieków słynął uprawą ogrodowin, któremi jego mieszkańcy znaczny prowadzili handel. Dawidgrodecka dynia, dla swej baniastości poszła w przysłowie, a stosuje się do ludzi pulchnej tuszy i brzuszystych.” Dar. 130.
Dawność.
1 Dawność słabe zalecenie, nie zawsze chwalna. — Knap. 149.
2 Dawność świadek (znak) prawdy. — Knap. 149; Czel. 62.
Dąb.
1 Bać się trzeba trzcinie, gdy wiatr dąb wywinie. — Knap. 8; Ern. 318; Flor. 131; Trotz, p. w. Trzcina; Wurzb. 270.
Bać się trzeba trzcinie, gdy dąb wiatr wywinie. Mon. Ench. 178; Mon. Gr. 367; Lom. 5. Bać się nie trzeba trzcinie, gdy wiatr dąb wywinie. Czel. 179. Bać się trzeba trzcinie, gdy się dąb wywinie. Wójc. Przyp. 136. § Niech się obawiają słabe trzciny, gdy trwałe cedry są obalone. Jaśk. Pol.
2 Co dąb, to nie brzoza; co krowa (pies, wilk), to nie koza.
3 Dąb nie brzoza, Świnia nie koza. — Barącz, 88.
4 Dąb się powalił, a trzcina została. — Kolb. VIII. 252.
Odm. Trzcina się pochyli, a dąb upadnie. § Od wichru prędzej dąb padnie, niż trzcina. Kochow. Epigr.
5 Dębowa wić uczy robić, a brzozowa rozum dawa. — Ryś. cnt. 3; Knap. 152; Ern. 907; Wójc. Przyp. 8; Czel. 408; Mas. 198; Wójc. Zar. II. 242.
Dębowa wić uczy robić, brzozowa rozum dáwa. Mon. Gr. 377. Dębowa wić uczy robić. Trotz, p. w. Wić. Dębowa wić uczy robić, a brzozowa rozumu uczy. Now. 15.
T. j. rózgi, kije, kara przygania do pracy.
6 Kiedy się dąb obali, każdy z niego drwa wali.
7 Łatwo zbierać gałęzie, kiedy dąb spadnie. — Wójc. Zar. II. 242.
Zbierać gałęzie snadnie, kiedy dąb upadnie. Tward. Woj. Ściąwszy dęby, każdemu wolno zbierać trzaski. Pot. Arg.
8 Młody dąbek ścięty, to odmłodki puści; ale stary dąb już się nie odmłodzi.
9 Nie raz siekierą, gdy dąb chcesz zwalić. — Wójc. Żar. II. 242; Czel. 126; Mas. 119.
Nie raz siekierą trzeba w dąb uderzyć, kto go chce wyciąć. Birk. Kaz.
10 Ni to dąb, ni to brzoza; ni to wilk, ni to koza.
11 Spadł z dęba, odpoczął sobie. — Lom. 29.
12 Zagrać komu w dębową wić (latorośl). — Trotz, p. w. Wić i Zagrać.
Oćwiczyć, obić kijami.
Dąbek.
Własny nieboszczyk Dąbek, co w stojączki zdechł. — Ryś. cnt. 17; Czel. 560.
Przysłowie nieznanego początku. Ob. o nim uwagi u Darowskiego (str. 16).
Dąbska.
Nie rodził się, kto się z Dąbskiej nie rodził.
„Rodzina ta (Dąbskich) była tak doskonale z Kujawami zrosła, że tam każdy szlachcic zamożniejszy starał się o Dąbską, i mówiono powszechnie: że się ten nie rodził, kto się z Dąbskiej nie rodził.” J. Bartoszewicz, Historyczne pamiątki Tomasza Swięckiego, Warsz. 1858, I. 269; Dar. 17.
Dąć.
Dmie, jak kowal w miech.
Dbać.
1 Dba jak o to, co chłop na ziemię ciśnie, a pan do kieszeni chowa.
T. j. tyle dba o to, jak o smark.
2 Dba o mię, jak pies o piątą nogę. — Linde, p. w. Dbać; Łysk. 57.
3 Dba o to, jak na wielkanoc o śledzia.
4 Dba o to, jak o burą sukę.
5 Dba o to, jak o futro w lecie.
6 Dba o to, jak o starą czapkę.
Jak o starą czapkę, tak o to nie dbamy. Rej. Wiz. Zbawienie, jako stara czapka u ludzi. Rej. Wiz.
7 Dba o to, jak o złą siekierę na natoniu.
Natonie = miejsce, gdzie drwa rąbią, lub też część lasu, gdzie poręby czynią.
8 Jak kto dba, tak też i ma.
Odm. Jak dbasz, tak masz.
9 Kto dba, ten i ma; a kto nie dba, ten nic nie ma.
10 Nie będziesz dbał, nie będziesz miał.
11 O co nie dbamy, zapominamy. — Knap. 1300; Flor. 119.
