idei współdzielczej i na zdrowych zasadach krzewić ją i rozszerzać. Tak tedy ze Środy wyszła niejedna myśl zbawienna, tu została najpierw urzeczywistniona, aby potem w uchwałach sejmikowych rozrastać się i rozchodzić na szersze pole spólnictwa ludowego.
Tak więc z zasady zakładania nowych Spółek, z takim zamachem rozpoczętej, a potem w miarę danych warunków oględniej i ostrożniej, ale ustawicznie i pilnie dalej uprawianej, pozostała po różnych próbach jako trwała a niepoślednia zdobycz: duchowieństwo jako materjał społeczny — a Spółka Średzka jako szkoła wspólnictwa ludowego.
W łączności z reorganizacją Spółek, z umocnieniem i zakładaniem nowych Spółek, tworzy Bank Włościjański jako centrala Spółek jeden z główniejszych czynników życia współdzielczego. Z tego powodu łączy się imię Szamarzewskiego z Bankiem Włościjańskim. Wiemy, że sprawa Banku Włościjańskiego zbliżyła go do Komitetu, że brał udział w posiedzeniu z dnia 28-go stycznia roku 1872-go i że między głosami, które oświadczyły się za założeniem banku, znajdował się także głos Szamarzewskiego. Ale, chociaż nazwano go „inicjatorem Banku Włościjańskiego“, stosunek Patrona do pierwszej tej centrali spółkowej wymaga bliższego określenia i jaśniejszego oświetlenia. Rozpatrzenie się w dziejach powstania i rozwoju tegoż banku, a zwłaszcza w dziejach stosunku jego do Spółek, pouczy nas, o ile ks. Szamarzewski brał w nich udział i o ile przyczynił się do wykierowania Banku Włościjańskiego na centralę spółkową w tym charakterze, w jakim służyła nie bez powodzenia Spółkom naszym przez lat kilka.
