watnych. Gdy w ten sposób kapitał zakładowy został rozebrany, myśl Banku związkowego, błąkająca się przez lat tyle po bezdrożach, stała się rzeczywistością i stanęła, biorąc jedną przeszkodę po drugiej, szczęśliwie u celu, jako dzieło przeważnie spółkowe.
To szczęśliwe doprowadzenie do końca Banku Związku i usunięcie wszystkich przeszkód, stanowi niemałą zasługę Patrona Szamarzewskiego. On to, jako pośrednik między bankiem a Spółkami, łagodził i wyrównywał wszelkie sprzeczności, jakie się z natury rzeczy w kwestji nowej centrali wyłaniały i nieraz się ostro zaznaczały. Jeżeli Spółki, gdy szło o materjalne poparcie Banku związkowego, zwłaszcza wobec agitacji przeciwników i niechętnych, ujawniały pewne wątpliwości, a kierownictwo banku nie mogło zrazu sprostać całkowicie swemu zadaniu, zwłaszcza co do taniości i dogodności kredytu, — jeżeli Bank związkowy, jako rzecz nowa, godząc oczywiście w interesa innych, wywołać musiał ze strony interesowanej i wogóle przeciwnej, odruch i reakcję, — to jako wielką zasługę należy policzyć Patronowi, że powagą swej osoby i swego u Spółek wzięcia i zaufania, obrócił w niwecz wszelkie nowej centrali spółkowej przeciwne zamysły. On doprowadził do tego, że niemal wszelkie prądy, w Spółkach nurtujące, zgodziły się na jedno i poparły nietylko Słowem, ale udziałem własnego majątku Bank, który miał pozostać dziełem spółkowem i osięgnąć znaczenie w skutkach swych doniosłe pod każdym względem, tak moralnym jak materjalnym, nietylko w stosunku do Spółek, ale niemniej w stosunku do organizacji związkowej.
Przedstawiając pracę Patrona Szamarzewskiego w Spółkach i w Związku, doprowadziłoby za daleko, gdybyśmy znaczenie Banku Związku rozpatrywali ze wszystkich stron szczegółowo. Wystarczy, jeżeli zazna-
