Strona:Rabindranath Tagore - Nacjonalizm.djvu/60

nie opuścimy wytyczonej nam przez przeznaczenie linji, wtedy stokrotnie zostaną wynagrodzone wszystkie oszczerstwa, jakiemi nas się obrzuca.
 Istnieją nauki, które zaprawiają nas do duchowej pracy. Są one pożyteczne, a wyuczenie się ich i stosowanie jest połączone z korzyścią. Istnieją jednak i inne, które dotykają głębiej naszej istoty i zmieniają kierunek naszego życia. Zanim postanowimy je sobie przyswoić i opłacić ich nabycie własnem dziedzictwem, musimy przystanąć i gruntownie się namyślić. Są w dziejach ludzkości okresy, kiedy potężne zdarzenia olśniewają nas jak sztuczne ognie swą siłą i szybkością. Szydzą one nietylko ze skromnych lamp naszego domu, lecz również z wiecznych gwiazd. Niech jednak ta ich wyższość nie skłania was do odrzucenia waszych lamp. Znoście cierpliwie obecną hańbę, zawsze pamiętni, że te ognie sztuczne, jakkolwiek jarzą się jasno, są krótkotrwałe z powodu wielkiej siły wybuchowej, która jest przyczyną ich jasności, lecz również i ich szybkiego zagasania. Zużywają zbyt wielką ilość energji i substancji w stosunku do tego, co mogą zdziałać.
 W każdym razie zawdzięczają nasze ideały swoje powstanie naszej własnej historji; jeżeli zechcemy uczynić z nich ognie sztuczne, wypadną bardzo nędznie, ponieważ są z innej materji jak wasze, podobnie jak wasz ideał etyczny jest różny od naszego. Jeżeli chcielibyśmy wymienić wszystko, co posiadamy na polityczny nacjonalizm, byłoby to taką samą niedo­rzecznością, jak gdyby Szwajcarja postawiła wszystko na jedną kartę, byle tylko zbudować flotę, która mogłaby współzawodniczyć z flotą angielską. Błąd, który ustawicznie popełniamy, polega na tem, że sądzimy, że istnieje tylko jedna droga do wielkości — ta droga, którą kroczy ku naszemu wielkiemu żalowi obecnie Zachód, a na której przewodnikiem jest niesłychana zarozumiałość.
 Musimy utwierdzić się w tem przekonaniu, że przed nami leży przyszłość i że przyszłość, która nas czeka będzie zasobna nietylko w rzeczy, lecz również i w etyczne ideały. Jest bowiem przywilejem człowieka pracować na owoce, których nie może zaraz zabrać. Nie wolno mu dać się kierować powodzeniem chwili lub ostrożną, ograniczoną ściśle przeszłością, a jedynie bezkresną przyszłością, kryjącą w zanadrzu najwyższe ideały.