przestrzeni ani przez działalność zewnętrzną, lecz prawa jego sięgają tylko potąd, pokąd on sam jest rzeczywistym, rzeczywistość zaś człowieka mierzy się zasięgiem jego świadomości.
Jednakowoż, to zdobycie swobody świadomości winniśmy opłacić. A ceną jest: oddać siebie samego. Dusza nasza może się prawdziwie urzeczywistnić tylko wyrzekając się sama siebie. Powiada Upaniszad: Będziesz zyskiwał — oddając. Nie będziesz pożądał[1].
Gitā poleca nam działać bezinteresownie, wyzbywszy się wszelkiego pożądania wyników[2]. Postronni wnioskują nieraz z tej zasady, że u podstaw tak zwanej bezinteresowności, głoszonej w Indjach, leży pojęcie świata jako czegoś nierzeczywistego. Ale rzecz ma się wprost przeciwnie.
Człowiek, który za cel ma wyniesienie siebie samego, lekceważy wszystko inne. W porównaniu z jego ja, reszta świata jest nierzeczywistą. Dlatego, ażeby być w pełni świadomym rzeczywistości wszystkiego, trzeba się samemu zwolnić z więzów osobistych pożądań. Przez tę szkołę winniśmy przejść, aby się przygotować do peł-
- ↑ tyaktēna bhuñjīthaḥ, i uw. 14. mā gṛdhaḥ kasya svid dhanarn. — Oba cytaty wzięte z drugiej połowy zwrotki Īśā — up. 1. której pierwszą połowę mieliśmy w uw. 6. Cała ta druga połowa, z dodatkiem opuszczonego pierwszego wyrazu tēna, znaczy po polsku: „żyw się tem, co on (= Pan) zostawi (albo może: dlatego żyw się tem co zostanie), nie pożądaj mienia niczyjego.“ Przekład autora sprzeciwia się własnemu jego przekładowi tejże zwrotki na str. 195, uw. 89.
- ↑ Gītā (= Pieśń) na-zywa się w potoczne m skróceniu poemat, którego pełna nazwa brzmi Bhagavadgītā, a jeszcze dokładniej Bhagavadgītā upaniṣadaḥ, t. zn. Tajemnice wyśpiewane przez Dostojnego (Wspaniałego, Szczęsnego, Czcigodnego i t. p.), t. j. przez boga Krisznę (Kṛṣṇa). Jest to poemat filozoficzny w 18 rozdziałach, wschodni pendant do zachodniego De rerum natura, mniej szczegółowy, niż księgi Lukrecjuszowe i wcale nie tak pozytywny, ale pisany z większem pogłębieniem metafizycznem i etycznem, a także z większym polotem poetyckim. Idea bezinteresownej działalności, o którą autor po trąca, jest krótko wyrażona w zwrotce: „Czyn tylko miej na względzie, nigdy zaś (jego) owoce (t. j. skutki); nie powoduj się owocami czynu (ale z drugiej strony) nie lgnij do bezczynu.“ (II, 47; podobnie np. III, 19; IX, 27). Bhagavadgītā jest epizodem olbrzymiej epopei sanskryckiej, Mahābhārata, która liczy przeszło 200 tysięcy wierszy i składa się z niezliczonych pieśni, narosłych w ciągu kilkuset lat przed i tyluż po Chrystusie dokoła opowieści rycerskiej o wojnie dwóch pokrewnych ale wrogich rodów królewskich.
