Strona:Przed jutrem.djvu/18

 Powstanie kwestyi robotniczej i kwestyi kobiecej przekonywują, że społeczeństwo nasze przechodzi te same koleje, co i wszystkie inne. Ewolucya dziejowa ma przecież tę pocieszającą właściwość, że w znacznej części dokonać jej i zmienić charakter mogą usiłowania ludzkie. Nasz ruch kobiecy tak jeszcze młody szuka dotąd dróg i celów nie dlatego, aby ich zbyt mało widział przed sobą, lecz że wybrać musi najważniejsze, by sił napróżno nie tracić. Robotnice przemysłowe są u nas w porównaniu z krajami o rozwiniętym przemyśle garstką, ale są dla wszelkiego ruchu elementem podatniejszym od innych kobiet z klas niższych. Są one cząstką ludu przeniesioną do miast, gdzie skupiają je fabryki i przedsiębiorstwa rzemieślnicze, upodobniają warunki pracy. Prawodawstwo przemysłowe i ruch robotniczy innych krajów, wskazują drogę, po której postępować tu można. Zbliżenie osobiste, wywiady, prace specyalne dotyczące robotnic, zajętych w danej miejscowości i pewnej gałęzi pracy wytkną właściwe punkta styczne między ruchem kobiet z klas wyższych i robotnicami. Pozwolę sobie przecież wskazać niektóre.
 Dążność do otrzymania praw politycznych uważać można za wspólną dla kobiet klas wszystkich, a przypominam, że we wszystkich krajach tylko przedstawiciele stronnictw robotniczych przyjęli do swoich programów zasadę powszechnego, tajnego głosowania mężczyzn i kobiet. Jak dotąd przecież ma to więcej znaczenie zasadnicze, niż konkretne. Angielki praw politycznych spodziewać się mogą za lat kilka, amerykanki otrzymały je już w niektórych stanach, dla środkowej, a zwłaszcza dla wschodniej Europy jest to przecież muzyka przyszłości. Na dziś więc daleko ważniejszem będzie uwzględnianie ekonomicznych i moralnych warunków bytu pracownic.
 Idzie tu nie tyle o organizacye, któreby wychodziły wprost z inicyatywy inteligencyi, co o ogólną poprawę warunków materyalnych bytu, oraz o podniesienie umysłowego poziomu pracownic. Gdzie jedno i drugie jest wysokiem nie potrzeba zachęty ani kierownictwa, organizacye powstają same przez się.
 Zwrócić tu więc należy uwagę na następujące punkta:
 1)  Usunięcie nadużyć, jakie zdarzają się szczególniej często w przedsiębiorstwach, gdzie pracują przeważnie kobiety. Zwyczajem są w nich naddatkowe godziny pracy w fabryce, lub robota dawana do domu, zajmująca robotnice do późnej nocy, złe obchodzenie się werkmajstrów i nadzorców, których zastąpićby należało przez kobiety, jak to się dzieje w wielu fabrykach angielskich, zwlekanie z wypłatą, na którą robotnice godziny całe czekać muszą,