Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/84

kiem legjonów i w krwawej bitwie rozbił nieprzyjaciela na głowę. Było to jego ostatnie zwycięstwo.
 Jeszcze przed końcem wojny samnickiej wybrany został (312 r.) cenzorem — wraz z drugim mało znanym patrycjuszem — niejaki Appjusz Klaudjusz, potomek osławionego decemwira; uzyskał on ten tytuł nie tyle dzięki swej sławie wojennej, ile za swój rozum i wymowę. Szczęśliwe wyprawy wojenne zbogaciły skarb rzymski i były w nim znaczne nadmiary; wyzyskanie tych nadmiarów było w rękach cenzorów. Appjusz przedewszystkiem połączył oba główne miasta Italji, Rzym i Kapuę, szerokim i dobrze ubitym gościńcem wojennym.
 Była to pierwsza w Italji szeroka droga; w Grecji takich nie znano. Ku pamięci swego budownika droga ta nazwana została Appjuszową (via Appia). Z czasem poprowadzono ją dalej aż do Brundusium nad morzem Adrjatyckiem; za nią poszły inne, które po największej części nosiły imię swych założycieli. Zwolna Rzym pokrył siecią wspanialych gościńców naprzód Italję, a potem w miarę rozrostu swej potęgi także i inne podległe sobie kraje w Europie, Afryce i Azji: niektóre do dziś jeszcze służą nam dla komunikacji. Co się tyczy z osobna «pramatki gościńców rzymskich», via Appia — to z niej pozostały jeszcze znaczne ślady, zwłaszcza w pobliżu Rzymu, gdzie droga ta, obyczajem starożytnym, była ozdobiona pomnikami grobowemi. I dzisiaj jeszcze pielgrzym z miłością i pokorą kroczy po szerokich płytach starodawnego bruku, odwiedza samotny pomnik Cecylji Metelli i modli się przy małej kaplicy w tem miejscu, gdzie podług podania Chrystus ukazał się uchodzącemu z Rzymu apostołowi Piotrowi, który rzekł Mu te słowa: «Domine, quo vadis?» (Panie, dokąd idziesz?)
 Nie dość tego; Appjusz zbudował jeszcze w Rzymie pierwszy wodociąg, który również jego imieniem został nazwany — aqua Appia. Obecnie wodę przeprowadza się za pomocą kanałów i rur, częściowo podziemnych, a dalej za pomocą pomp wydobywa się na potrzebną wysokość. W starożytności sposób ten był nieznany i App-