Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/470

sięciu. Drugi cios, zatem, miał uderzyć w roku 73. Tak się też stało.
 Narówni ze świątynią narodową na Kapitolu Rzym czcił u jej podnóża, na forum, niegasnący ogień Westy, symbol nietykalności i nieśmiertelności wewnętrznego, przy ognisku domowem, życia miasta. Żaden posąg nie przedstawiał wierzącym rysów dziewiczej Westa — był to sam płomień, który palił się w jej okrągłej świątyni. Czuwały nad nim Westalki (virgines Vestales), które wiodły tu we «dworze Westy» (atrium Vestae) surowy żywot klasztorny pod dozorem najstarszej z ich grona (virgo maxima). Lud oddawał im niezmierną cześć: ale też i one powinny były czuwać nad sobą i święcie dotrzymywać przysięgi dziewictwa, jaką złożyły bogini. I oto w owym roku 73 zdarzyło się coś, co jak piorunem poraziło strwożone umysły obywateli: okazało się, że dwie Westalki złamały przysięgę. Oznaczało to obrazę samej bogini ogniska państwowego; oznaczało przeniknięcie śmiertelnej zarazy do wnętrza samego państwa i skalanie znicza rodzinnego. Cokolwiek jeszcze oznaczało — dość, że wyjaśnienie strasznej zagadki nie kazało na siebie długo czekać: w tymże r. 73 wybuchło w Italji powstanie niewolników.
 Dlaczego właśnie teraz? Ażeby odpowiedzieć, trzeba omówić, czem było niewolnictwo w świecie starożytnym wogóle, a w szczególności w I wieku przed Nar. Chr. Niewolnictwo w swej starej formie, czyli taki porządek prawny, którego mocą jeden człowiek, jako «niewolnik», staje się «rzeczą» drugiego człowieka, swego «pana» — napotyka się dzisiaj tylko u dzikich: niewolnictwo takie było wytworem pierwotnych warunków życia społecznego. Antyczny świat kulturalny odziedziczył tę organizację po swych praojcach z dawnych stuleci; pod tym względem narody antyczne, t. j. grecki i rzymski, nie odróżniają się od innych narodów starożytności. Różniły się zaś od nich tem, że naprzód w pracy myślicielskiej swoich najlepszych poetów i filozofów, potem zaś w pracy prawodawczej swoich jurystów,