licy świata. A skoro tak cudowne były posągi i obrazy, posiadane przez Syrakuzy, to jakież musiały być owe przesławne dzieła Fidjaszów, Praksytelesów, Zeuksisów? I jaką musiała być ich ojczyzna — Ateny?
O zapale młodzieży filhelleńskiej, wyrosłej w szkole Andronika, trudno wytworzyć sobie pojęcie całkowite; był to zapał taki, że nawet filhelleni starego pokolenia, jak Fabjusz Kunktator, dopatrzyli się w nim przesady.
Uderzyło to po wyprawieniu Scypiona na Sycylję: «Tryb jego życia nie jest godny nietylko Rzymianina, ale wprost żolnierza; w płaszcz grecki, w obuwie greckie przystraja się w gimnazjum; pochłaniają go książki greckie i zabawy w palestrze» (Liwjusz). Scypjo był rzeczywiście jakgdyby prowodyrem młodych filhellenów, lecz za nim stało ich mnóstwo — stała cała młoda kulturalna szlachta.
I zdarzyło się to, co od tej pory nieraz powtórzyło się w życiu ludzkości i powtarzać się będzie, miejmy nadzieję, aż po jej tajemnicze dni ostatnie. Rzym — był to wybrany przez Fatum zwycięzca greckiego świata kulturalnego, zwycięzca, dzięki sile oręża i wyższości materjalnej. Ale w tej samej chwili, kiedy miał urzeczywistnić się pogrom Hellady, krew z krwi rzymskiej przechodzi na stronę ofiary: młody Rzym staje się sam przyjacielem i wielbicielem skazanej Grecji. Zwycięstwo Rzymu utraciło swoje katastroficzne znaczenie: nie zniszczyło cywilizacji greckiej, lecz ją ochroniło i przez zjednoczenie i pokój ocaliło ją dla siebie i dla nas.
Teraz pytanie, postawione na początku opowiadania poprzedzającego, przybiera kształt taki: co spowodowało, że filhelleńsko usposobiona szlachta rzymska pragnęła wojny z Filipem? Odpowiemy: nieprzychylne dla Hellenów stanowisko, jakie zajął czynny, ale nierozsądny następca ludzkiego i rozważnego Antygona II.
Pierwszą swoją wojnę z Rzymem Filip skończył zawarciem pokoju, jeszcze zanim się rozstrzygnęło przed-
