Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/241

bie dla bogów ojczystych, a przytem już bardzo wcześnie w chórach małoletnich. Chcąc zapewnić sobie na wszystkie uroczystości dostateczną liczbę wykonawców, państwo zmuszone było wziąć w swoje ręce sprawę szkolną. Ponieważ zaś chóry były nietylko męskie, ale i żeńskie, zatem po Aleksandrze W. szkoła państwowa zajmuje się nie tylko wyksztalceniem chłopców, ale też i dziewcząt. Taki był dobroczynny wpływ równouprawnienia kobiety wobec bóstwa: z dziedziny religji przeszło ono do dziedziny wykształcenia.
 Teraz możemy wrócić do Pergamu z jego troistem gimnazjum, malowniczo rozłożonem na tarasach stoku góry: właśnie państwowy charakter szkoły owego czasu pozwolił te trzy gimnazja połączyć w jedno, tak, że jeden i ten sam przedsionek był wspólnem wejściem do wszystkich trzech. A mimo wszystko były to trzy zakłady różne: niższy dla pacholąt, średni dla efebów, wyższy dla młodzieńców. Mamy na to poświadczenie: znaleziono listy pacholąt, które «przeszły» — dodaj, do efebów. W każdym zakładzie było kilka klas; rozróżniano (na co mamy świadectwa z innych miast) efebów młodszych, średnich i starszych, czyli mówiąc po naszemu, były trzy klasy. Sale szkolne były odrębne, dziedziniec dla ćwiczeń mógł być wspólny. Przypuszczając, że taki sam podział na klasy był i w dwóch innych oddziałach, mamy instytut, dający swym wychowańcom wykształcenie całkowite, niższe, średnie i częściowo wyższe. Ci, którzy je przeszli, śmiało się mogli uważać za ludzi, którzy «skończyli kurs gimnazjum»; w Egipcie, a zapewne i w innych państwach, odpowiedni dyplom stanowił warunek, bez którego nie można było otrzymać stanowiska urzędowego; dawał on dostęp do umysłowej elity kraju.
 Chętnie byśmy pragnęli się dowiedzieć, jakie przedmioty były wykładane w różnych klasach tego gimnazjum pergameńskiego, jak nie mniej i innych. Niestety, zachowane w kamieniu dokumenty nic nam o tem nie mówią. Tem wymowniej przedstawiają się nam w nich inne