Strona:PL Zieliński Rzeczpospolita Rzymska.pdf/203

również swych rodziców, jako «bogów — Zbawicieli» (theoi Sôtéres). Z biegiem lat zaś sam podobnież został włączony do tego kultu. Współczesny mu Antjoch II, wnuk Seleuka, poszedł za jego przykładem; dla odróżnienia od energicznego ojca nazywano go «Antjochem-bogiem» (Antiochos Theos) — niektórzy przez żarty, inni na serjo.
 Trzecią, największą osobliwością miasta, było zbudowane na wzgórzu w jego części południowo-zachodniej Serapeum — tak nazywała się świątynia Serapisa i Izydy; historja jej powstania, fakt bardzo doniosły dla religji starożytnej czasów późniejszych, jest następująca. Troszcząc się o zaspokojenie potrzeb duchowych nowego miasta, Ptolemeusz zaprosił do Aleksandrji niejakiego Tymoteusza z Eleuzis, który pochodził z kapłańskiego rodu Eumolpidów; ten wprowadził do miasta, a mianowicie jego wschodniego przedmieścia (które wskutek tego odziedziczyło nazwę Eleuzynu), obrzędy Demetry Eleuzyńskiej. Lecz ta bogini grecka, tak droga sercom Hellenów przez wzniosłą i pocieszającą istotę swych cudnych obrzędów, pozostała obcą dla Egipcjan.
 Ptolemeusz zaś pragnął złączyć wszystkich swych poddanych pod jednym dachem wspólnej religji. Aby urzeczywistnić to pragnienie, zebrał ludzi uczonych i na czele ich umieścił jednego z kapłanów greckich i jednego z egipskich, mianowicie: wspomnianego wyżej Tymoteusza oraz Manetona, znawcę religji greckiej, który napisał między innemi historję swej ojczyzny w języku greckim. Wybrani porozumieli się w ten sposób, że gwoli istniejącej już dawno u Greków chęci utożsamienia Demetry z Izydą egipską nadali bogini greckiej imię Izydy, gdyż Egipcjanie wielką wagę przywiązywali do imienia. Pozostało jedynie określić odpowiednie bóstwo męskie. Tu — jak powiada legenda — Ptolemeusz przypomniał sobie sen, który miał niegdyś: ukazał mu się we śnie mąż o wyglądzie boskim i kazał sprowadzić do Aleksandrii, na chwałę jej i jej króla, swój posąg. Na podstawie zewnętrznego wyglądu udało się stwierdzić, że jest to Ha-