Strona:PL Zieliński Grecja niepodległa.pdf/399

wolągiem społecznym wśród państw, żyjąc nadal wedle ustaw Likurga z ich wspólnemi posiłkami, i nawet Rzym w czasach późniejszych chętnie jej to prawo pozostawił pod osłoną swej władzy światowej. Ateny, przeciwnie, nawet po utracie swej kierowniczej roli politycznej, zachowały wpływ kulturalny, znaczenie, jako państwa przodowniczego nietylko Grecji, ale i całego świata. Sprawdziło się słowo Peryklesa: Ateny stały się najwyższą szkołą Hellady, i nietylko Hellady, ale i całej ludzkości.
 W takich warunkach działalność owych mężów, którzy przyczynili się do wzmożenia roli kulturalnej Aten, zasługuje na naszą szczególną uwagę. Jednego już znamy: był to Platon, jako głowa założonej przez się Akademji. Z pośród innych szczególniej wyróżniają się dwaj: współzawodnicząc ze sobą, obaj przecie pracowali razem ku pożytkowi i ku chwale Aten. Byli to — Izokrates i Arystoteles.
 Pierwszy z nich, Izokrates, za główny oręż swój poczytywał słowo, jako takie. Uczeń sofisty Gorgjasza, odziedziczył jego podziw dla mowy przekonywającej; odziedziczył także styl, piękną dźwięczność i symetrję jego okresów, w szczególności zaś ów «ideał sofistyczny» wszechstronnie ukształconego człowieka, który ten starał się zaszczepić podczas wycieczek do Aten. Lecz Gorgjasz był obcokrajowcem; Izokrates był Ateńczykiem i mógł założyć w mieście ojczystem stalą szkolę. Tak też uczynił. Na podobieństwo Akademii, był to również typ szkoły wyższej. Kurs był czteroletni. Oprócz retoryki, jako osobnej nauki o słowie, wyklładano także i inne nauki, stanowiące pospołu krąg wykształcenia ogólnego. Nauczanie atoli zasadzało się nietylko na wykładach; głównem zajęciem uczniów były ćwiczenia praktyczne w krasomówstwie pod kierunkiem nauczyciela, i ćwiczenia te, zgodnie z obyczajem greckim, postawione były na gruncie «agonistycznym», t. j. miały postać zawodów z zaszczytnemi nagrodami dla zwycięzców.
 Szkoła Izokratesa przetrwała aż do bitwy pod Cheroneją i wywarła doniosły wpływ na dalszy rozwój kra-