Strona:PL Zieliński Grecja niepodległa.pdf/379

ki, samej bogini piękna i miłości, Afrodyty. Wykonał rzeźbę swą na zamówienie Mnidyjczyków; «Afrodyta z Knidos» Praksytelesa otwiera sobą długi szereg klasycznych posągów tej bogini. Artysta przedstawił ją nagą, lecz nagość tę uzasadnił tem, że bogini udaje się do kąpieli; i tutaj nastrój sielankowy łączy się z wyrazem zakochania, skupionym w «wilgotnem» spojrzeniu jej oczu, zwężonych z lekka podniesioną niższą powieką. Ogólnem znamieniem typów praksytelesowskich był ów «praksytelesowski» owal twarzy, którym wyróżnialy się wszystkie.
 Rzecz zrozumiała wszakże, że owal ten w zupelności dawał się pogodzić także i z tym wyrazem patosu, który znamionował figury Skopasa; szkoły obu artystów dawały się lączyć i wynikiem ich połączenia było jedno z arcydzieł patetycznej rzeźby starożytnych — grupa Niobidów. Sami starożytni już nie wiedzieli, kto był jej twórcą; wymieniali, jako twórcę, i Skopasa i Praksytelesa — oczywiście dlatego, że połączyły się w niej znamiona obu. Nie wiemy dokładnie, jaki był układ jej oddzielnych postaci; w każdym razie, ośrodkiem grupy była mater dolorosa świata antycznego, sama Niobe z najmłodszą córką; ten krańcowy patos jej rozdzierającego okrzyku „choć jedną, choć tę najmniejszą mi pozostaw!” Kopij, w których zachowały się figury grup, nie można nazwać doskonałemi; olbrzymie wrażenie, jakie mimo to sprawiają, należy całkowicie za zaslugę poczytać pomysłowi pierwowzoru.
 Nowa sztuka znalazła dla się zastosowanie w tej dziedzinie, która w calości należy do jednego określonego etosu — etosu cichego smutku: jest to dziedzina rzeźby nadgrobnej. Śmierć w świadomości starożytnych wogóle pozbawiona była tego posmaku, który czyni ją odrażającą i straszną dla świadomości współczesnej; w owych czasach nikt nie uważa! tego za rzecz dziwną, jeśli, naprzykład, wnuk pocieszał dziada albo babkę troską, jaką zamierza okazać na ich pogrzebie. Takie-ż wrażenie sprawiają na nas owe liczne pomniki nadgrob-