Strona:PL Wagner - Sztuka i rewolucya.pdf/62

dramatu. Wskutek tego dramat w ogólności nigdy nie mógł nabrać polotu idealnego, poetyckiego, a tylko — że tu już pominiemy wpływ niemoralnej jawności — z racyi samego ubóstwa środków ekspresyi skazany został na przerzucanie się z wyżyn na niziny, od rozpalającego żywiołu uczuciowego do mrożącej intrygi. Z drugiej znowuż strony opera stała się chaosem wzajemnie krzyżujących się pierwiastków zmysłowych, bez związku i ładu, z których każdy mógł sobie według upodobania wybrać to, co jego skłonności i gusta najwięcej bawiło: ładne biodra tancerki, śmiały pasaż śpiewaka, świetne efekta dekoracyi lub gwałtowne i wulkaniczne wybuchy orkiestry. Czyż bowiem i dziś jeszcze nie czytamy, że ta lub owa nowa opera jest arcydziełem, gdyż zawiera wiele pięknych aryi i duetów, że przytem instrumentacya jest świetną i t. p. Cel, który jedynie może uzasadnić użycie tak różnostronnych środków i ma stanowić kryteryum sądu, wielki cel dramatyczny — nikomu nawet na myśl nie przychodzi.
 Sądy podobne są ograniczone, to prawda, ale szczere; wskazują one poprostu, co widza zajmuje. Istnieje też znaczna liczba ulubionych artystów, którzy bynajmniej nie zaprzeczają, że cała ich ambicya na tem polega, aby zadowolić takich widzów