Strona:PL Wagner - Sztuka i rewolucya.pdf/100

a bardziej jeszcze odnośnej gminy, ze zbiorowych funduszów wynagradzać artystów za ich produkcye w ogólności, nie zaś za każdą usługę z osobna.
 Gdzie środki na to nie starczą, tam zarówno na teraz, jak i na zawsze byłoby lepiej, gdyby teatr, o ile może utrzymać się tylko jako przedsiębiorstwo przemysłowe, całkowicie przestał istnieć, przynajmniej na tak długo, dopóki potrzeba tej instytucyi nie wystąpi w gminie z taką siłą, iż zniewoli ją do poniesienia niezbędnej ofiary.
 A gdy społeczeństwo kiedyś osiągnie stan takiego człowieczego piękna i szlachetnego rozwoju, którego, — chociaż nie przy pomocy samej sztuki naszej, — ale w połączeniu z nieochybną przyszłą wielką rewolucyą możemy spodziewać się i musimy dopiąć, wówczas też widowiska teatralne staną się pierwszemi przedsiębiorstwami wspólnemi, przy których pojęcie pieniędzy i zarobku w zupełności zniknie. Skoro bowiem, jak to w takich warunkach nastąpić musi, wychowanie będzie coraz bardziej kształceniem artystycznem, to kiedyś będziemy wszyscy do tego stopnia artystami, iż właśnie, jako artyści, łączyć się będziemy dla zbiorowego, swobodnego współdziałania, przedewszystkiem dla samej sprawy sztuki, nie zaś dla jakiegoś ubocznego celu zarobkowego.