mknięci[1] w swoich Morchiach, oddzielali się od reszty narodu granicami świętémi, dębami odwiecznymi, na których wyrzynali postacie ptaków i źwierząt, tykami wkopywanemi w bagniska, których zniszczenie pociągało za sobą karę mąk straszliwych. Daremnie wszystkie te Marchie i Opola (Gau) zlewają się w państewka i nakoniec przybierają kształt społeczeństwa na wpół porządnego, zaopatrzonego w zgromadzenia, rządzonego przez prawo, kierowanego przez jedynego króla: z saméj budowy tego społeczeństwa odgadnąć można potrzeby, którym ono czynić ma zadość. Jeżeli zgromadzają się, to w celu utrwalenia pokoju, jeżeli zawierają w parlamencie jakie umowy, to są niemi traktaty pokoju; jeżeli uchwalają przygotowywanie zapasów, to na czas pokoju. Bo wojna toczy się tam zawsze i wszędzie; każdemu idzie o to, aby nie był zabitym, okaleczonym, zrabowanym, powieszonym, obarczonym potrzebą okupienia życia, a kobiecie jeszcze i o to, w dodatku, aby nie była zgwałconą[2]. Każdy człowiek musi być uzbrojonym i, wraz ze swojem miastem czy miasteczkiem, gotowym do odparcia napadu rabusiów, chodzących zgrajami, a w nich bywa jednocześnie po 35, albo i więcéj. Zwierzę człowiecze jest jeszcze bardzo potężném, ognistém i nieobuzdaném, rzuca się na łup swój nietylko z gniewu, ale i z chciwości. Historya Siedmiu Królestw[3], taka, jaką posiadamy, podobna jest do historyi „kruków i sokołów.” „Pozabijali albo podbili Brytyjczyków, walczą z pozostałymi Gallijczykami, Irlandczykami i Piktami, mordując się nawzajem pomiędzy sobą, a sami znowu są zabijani i rozsiekiwani w kawały przez Duńczyków. W przeciągu stu lat na czternastu królów Northumbryjskich siedmiu było zabitych, sześciu złożonych z tronu. Penda z Mercyi zabił pięciu królów, a dlatego, aby wziąć miasto Bamborough, zniszczył wszystkie wsie sąsiednie, szczątki ich zebrał w jeden stos, tak wielki, że mógłby spalić na nim wszystkich tych wsi mieszkańców; postanowił téż zgładzić ze świata całą ludność Northumbryi i sam zginął od miecza, mając lat osiemdziesiąt. Wielu z pomiędzy nich ginie z ręki swoich thanów; niejeden than bywa spalony żywcem; bracia
- ↑ Kemble „Saxons in England,” I, 70; II, 154. „Postanowienia parlamentu anglo-saksońskiego przedstawiają jeden szereg traktatów pokoju, zawieranych przez wszystkie stowarzyszenia składające państwo; są one ciągłym przeglądem i nieustanném odnawianiem przymierzy zaczepnych i odpornych pomiędzy wszystkimi wolnymi mieszkańcami kraju i jeszcze, najogólniéj, zbiorem umów dla utrzymania pokoju.”
- ↑ Turner, III, 238, Prawa Iny (króla Wessexu).
- ↑ Orzeczenie Miltona: „Kites and cows (kruki i sokoły).” Lingard, t. I, rozdz. III. Historya ta podobną jest do historyi Franków w Gallii; zobacz w Grzegorzu z Tours. Saksonowie, jak Frankowie, trochę niewieścieją i zarazem ulegają zepsuciu, a wtedy stają się ofiarami rabunków i mordów, dokonywanych przez braci z północy, którzy trwają jeszcze w pierwotnéj dzikości.
