świeżą jak w Anglii [1]). Lasy niezmiernie zarastały kraj ten dłużéj niż do końca XI-go wieku. I w tem-to wszystkiem mieszczą się soki tego wilgotnego kraju, prostacze i potężne, które, przenikając człowieka zarówno jak rośliny, za pośrednictwem oddychania, pożywienia, poczuć i przyzwyczajeń wytwarzają jego zdolności duchowe i jego ciało.
W ten sposób utworzona przez przyrodę, ziemia ta posiada wroga, którym jest morze. Holandya istnieje tylko dzięki tamom. W 1654-m roku przerwały się tamy jutlandzkie i piętnaście tysięcy ludzi stało się pastwą wody. Trzeba widzieć przypływ północny, gdy zły i trupio-blady [2]) bełkoce na równym poziomie z gruntem. Ogromne, żółtawe morze pędzi na wązki pas płaskiego wybrzeża, które, zdaje się, że nawet przez chwilę jedną tego natarcia wytrzymać nie będzie mogło. Wiatr wyje i ryczy, mewy wrzeszczą, drobne statki z pochylonemi w dół żaglami, prawie przewrócone, zmykają, usiłując schronić się w ujściu rzeki, prawie tak samo wrogiem jak morze. Smutne to jest i niepewne istnienie, pod czyhającem okiem drapieżnego zwierza. W starodawnem prawodawstwie Fryzów znajduje się już wzmianka o przymierzu, które pomiędzy sobą zawarli „przeciw dzikiemu Oceanowi.” Nawet w stanie spokoju morze to nie przestaje być surowem. „Przed oczyma rozpościera się wielka pustynia wodna; w górze żeglują chmury, te bezkształtne i szare córy powietrza, które mglistemi wiadrami czerpią z morza wodę, niosą ją z wielkim trudem i napowrót wlewają do morza, pełniąc tę czynność smutnie, bezpożytecznie, nudnie [3])”. „Rozciągnięty nad ziemią, potworny wiatr północny, jak gderliwy starzec gada, jękliwym głosem i tajemniczo prawi o jakichś szalonych dziejach”. Deszcz, wicher i bałwany wodne, a pośród nich myśli tylko ponure lub melancholijne. W samej nawet grze fal jest coś niepokojącego, srogiego. Sznur wysepek zatopionych [4]) pomiędzy Holandyą a Jutlandyą, świadczy o sprawia-
- ↑ Malte-Brun, t. IV, 398. Wyraz: Dania oznacza pole na nizinach. Oprócz zatok, zatoczek i kanałów, szesnastą część kraju pokrywają wody. Język chłopów Jutlandzkich dziś jeszcze jest bardzo podobnym do języka angielskiego.
- ↑ Obraz Ruysdaela w galeryi M. Baringa. Z pomiędzy trzech wysp saksońskich, któremi są Nor Strand, Biisum i Helgoland, Nor Strand była zalana przez morze w latach 1300-m, 1483-m, 1532-m, 1615-m, a w 1634-m prawie unicestwiona; Büsum przedstawia jedną wielką równinę, chłostaną przez burze i którą trzeba było opasać tamami; Helgoland został spustoszonym przez morze w latach 800-m, 1300-m, 1500-m, a w 1649 tak strasznie, że z wyspy pozostał tylko ułamek.— Turner I, 118.
- ↑ Henryk Heine. „Die Nordsee.” Zob. w Tacycie, „Annales”, ks. H, o wrażeniu doznanem przez Rzymian: „Truculentia coeli.”
- ↑ Watten, Platen, Sande, Düneninseln.
