Strona:PL Tacyt - Germania.pdf/34

Z Wikiźródeł, wolnej biblioteki
Ta strona została przepisana.

swojemu, każą się potykać; los pacholczy jest godłem przyszłego dla strony szczęścia[1].
XI. O sprawach lekszej wagi radzi starszyzna, o główniejszych wszyscy, tak jednak, że co gmin ma postanowie, to być musi i wyżej roztrząśniono[2]. Schodzą się, jeśli niespodziana jaka nie zajdzie przeszkoda, w pewnych dniach, kiedy księżyc jest na nowiu, albo w pełni, rozumiejąc że te pory są najpomyślniejsze do zaczęcia obrad. Nie mierzą czasu dniami, jako my, ale nocami, datując niemi schadzki swoje i zapozwy sądowe. Noc tam zdaje się dniowi przodkować[3]. Z wolności ich ta wynika wada, że się ani razem, ani na

    tronu przeznaczył. Tenże w k. I mówi o koniach białych świętych w wojsku Cyrusa; a w k. VII powiada, że przed zwyciężonym Xerxesem szły także konie i wóz poświęcony. Przyczynę tego obrządku daje Justinus w k. I. „Nam et solem Persae unum Deum esse credunt, et equos eidem sacratos ferunt.“ Religia Persów o słońcu i jego powozie dała okazya Grekom, nowości i baśnie lubiący do zrobienia historyi o Fa?tonie. Gramatyk Saxon pisze w hist. duńskiej, że kapłani narodu Słowiańskiego Rugianów, biali także powód do swoich proroctw z uwag nad końmi białemi. Są i u nas ludzie, którzy nieszczęśliwych pojedynków, lub innych przypadków przestrogę koniom przyznają. Być może, że rządząca światem Twórcy opatrzność, upomina czasem przez bydleta tych zapamiętalców, którzy własnego roztunu nie słuchają: „Interroga jumenta et docebunt te“ mówi pismo święte.

  1. Z tego Germanów zwyczaju wzięły gorszący pochop pojedynki. Ten jednak barbarzyńskiej starożytności dowód wszedłszy potem w narody chrześciańskie, długo był miany za jakowyś sad boski i przeznaczenie, mieszając czystość religii z pogańskiemi zabobonami. Wiele o tem pisze uczony Montesquieu, w k. VII Esprit de loix.
  2. Tacyt te starszyznę nazywa principes. To słowo princeps nie miało w onych wiekach tego znaczenia, jakie ma teraz. Służyło to imie ludziom w kraju znaczniejszym sławą, majątkiem, rozumem, których gmin pospolity jak ojców jakich słuchał. Z wyrazów Tacyta poznad łatwo, jaki byl sposób i gatunek rządu u Germanów. Rząd angielski zdaniem uczonego Montesquieu w księdze VI, wypłynął bez pochyby z tego Germanów zwyczaju. Możnaby coś podobnego znaleść i w naszym rządzie, gdy były Senatus Consulta. Odbywały się tam sprawy pomniejsze z referencya do sejmów. Większe stanowiły się na sejmach w izbie poselskiej, tak jednak, że o tem samem i senat w izbie swojej wotował.
  3. W pierwiastkach świata, czasy poczynały się od nocy,