Zarzucano Satyrykonowi tendencyjną sprosność języka i egzaltacyą obrazów. Zarzuty te poważamy się nazwać niesłusznemi o tyle, o ile ich autorowie nie uwzględniają warunków, śród których powstał romans Petroniusza. Że pełno w tym utworze cuchnącéj woni, że nie brak wyrażeń całkiem nieparlamentarnych, któż zaprzeczy? Któż atoli, opisując sceny, których bohaterami są przeważnie obżercy, pijacy, szulerzy, rzezimieszkowie, kapłani lub kapłanki Priapa, Bachusa i Wenery, mieszkanki zamtuzów, sodomiści i cynedowie — kto, pytamy, takie wyprowadzając typy, byłby w stanie odsłonić istotę rzeczy, obwijając ją w bawełnę, okalając siebie samego aureolą dziewiczości i dobierając słówek jedwabnych? Któż zrozumie patologa, gdy ten, miasto nazwać chorobę po imieniu, tonąć będzie we mgle ogólnikowych określeń? — Co zaś do przesady, to, zdaniem naszém, nie należy zapominać, że romans Petroniusza jest utworem satyrycznym, a satyrze wolno niekiedy podnieść rzeczywistość do pewnéj potęgi. „Jak tragedya helleńska — mówi trafnie jeden z uczonych francuzkich[1] — tak i satyra wkłada czasami maskę i stąpa w koturnach, ażeby widzieć lepiéj i słyszeć dokładniéj. Pragnąc z większą pewnością zadać cios przed-
- ↑ Aug. Widal, Juvénal et ses satires. Etudes morales et littéraires. Paris 1869, p. XLIV de l’introd.
