|
|
|
ubóstwu. Polepszenie monety, tym nawet co czynsze, składki roczne i podatki z dóbr swych opłacają, uciążliwém nie stanie się; albowiem płody ziemi, bydło i inne rzeczy za wyższą cenę przedawać będą. Wzajemną bowiem w dawaniu i odbieraniu zamianę, wartość monety nadgrodzi i zrówna.
Jeżeli więc chcemy Prusy udręczone, przez odnowienie monety do lepszego nakoniec przyprowadzić stanu; trzeba najprzód zapobiedz zamieszaniu, jakie z różności mennic w których mają bić monetę, wyniknąć może. Rozmaitość bowiem jest na przeszkodzie zgodności i trudniéj jest wiele mennic w obowiązkach utrzymać prawości, jak jednę. Dwa przeto najwięcéj powinny być wyznaczone miejsca: jedno w ziemiach królewskich, drugie w posiadłościach książęcia. W piérwszém miejscu niech biją monetę oznaczoną na jednéj stronie herbami króla IMci, na drugiéj Ziem pruskich. W drugiéj zaś mennicy niech będzie z jednéj strony stępel królewski, z drugiéj książęcy; z tym zawsze warunkiem, aby tak piérwsza jak druga moneta podlegała władzy królewskiéj, i aby ją za rozkazem króla Jego Mci w całém królestwie przyjmowano. Co się niemało przyłoży do pojednania umysłów, i ułatwienia wzajemnego handlu.
Będzie zaś rzeczą potrzebną aby te obie monety jednakowy miały dobiór, stopę i cenę, aby przy baczném czuwaniu rzeczypospolitej, stosownie do urządzenia, które się ma zaprowadzić, na zawsze się utrzymały; i aby książęta obu stron z bicia monety nie szukali zysku, ale tyle tylko dodawali miedzi, i tyle tylko cenę nad wartość wewnętrzną podwyższali, ile na wydatki menniczne odciągnąć potrzeba, co zmniejszy powód przetapiania monety.
Abyśmy także zamieszania jakie dwie monety, nowa i stara razem w obiegu zostające, dziś sprawiają, nadal uniknęli, zdaje się rzeczą konieczną, aby przy zaprowadzeniu nowéj, stara była zniesiona i całkiem zakazana, dozwalając wymianę jéj w mennicach za cenę stosowną do wartości. Inaczéj, praca podjęta dla odnowienia monety, będzie próżną, a zamieszanie może nastąpić większe od poprzedniego, gdyż stara moneta zarazi znowu powagę nowéj. Pomieszanie bowiem monety sprawi, iż summy nie będą miały należytéj wagi, a rozmnożona liczba wag zrodzi wyżéj wymienioną niedogodność; której, jeśliby kto zechciał zapobiedz tém urządzeniem, iżby pozostałej dawnéj monecie o tyle mniéjszą w stosunku do nowéj monety, naznaczono cenę, o ile jest od niéj podlej-
|
