|
|
MONETAE CUDENDAE RATIO
PER
NICOLAUM.
Quamquam innumerae pestes sunt, quibus regna, principatus, et respublicae decrescere solent, haec tamen quatuor (meo judicio) potissime sunt: discordia, mortalitas, terrae sterilitas et monetae vilitas. Tria prima adeo evidentia sunt, ut nemo ita esse nesciat, sed quartum quod ad monetam attinet a paucis et nonnisi cordatissimis consideratur: quia non uno impetu simul, sed paulatim, occulta quadam ratione respublicas evertit.
Est autem moneta aurum vel argentum signatum, qua pretia emptibilium vendibiliumque rerum numerantur secundum cujusvis reipublicae vel gubernant isipsum institutum. Est ergo moneta tanquam mensura quaedam communis aestimationum. Oportet autem id quod mensura esse debet firmum semper ac statum servare modum. Alioquin necesse est confundi ordinationem Reipublicae. Ementes quoque et vendentes multipliciter defraudari, quemadmodum si ulna, modius, pondusve certam quantitatem non servet. Hanc igitur mensuram, aestimationem puto ipsius monetae, quae etsi in bonitate materiae fundetur, oportet tamen valorem ab aestimatione discerni, potest enim pluris aestimari moneta quam ejus qua constat materia et e converso.
Causa vero constitutionis monetae neccessaria est, quamvis enim solo pondere auri et argenti rerum commutatio fieri potuisset, ex quo communi hominum consensu aurum et argentum ubique in pretio habeatur sed tamen propter multam incommoditatem afferendorum semper ponderum, quodque non statim auri et argenti sinceritas deprehendatur ab omnibus, institutum est publico sigil-
|
SPOSÓB URZĄDZENIA MONETY
PRZEZ
MIKOŁAJA KOPERNIKA.
Lubo niezliczone upadku królestw, księztw i rzeczypospolitych można naznaczyć przyczyny, te jednak cztery: niezgoda, śmiertelność, niepłodność ziemi, i spodlenie monety, są według mego zdania najgłówniejszemi. Trzy piérwsze tak są jasne, iż nikt prawdy ich nie zaprzeczy; czwartą zaś, tojest spodlenie monety, niektórzy tylko i to głębiéj zastanawiający się uznają, ponieważ nieraz gwałtownie, lecz zwolna i ukrytemi niejako sposobami państwa o upadek przyprawia.
Piéniądze czyli moneta jest złoto lub srébro znaczone, podług któréj stanowi się cena rzeczy przedajnych, stosownie do postanowienia wszelkiego rządu lub rządcy. Jest więc moneta niejako powszechną miarą ceny: ta zaś miara, jak z rzeczy samej wynika, powinna być stałą i niezmienną, inaczéj nastąpiłoby zamieszanie porządku krajowego, i pokrzywdzenie kupujących i przedających, gdyby np. łokieć, korzec lub waga jakowa stałéj ilości nie zachowywały. Przez tę stałą ilość czyli miarę rozumiem cenę czyli wartość imienną monety, która lubo od dobroci materyalu zależy, trzeba jednakże wartość wewnętrzną od naznaczonéj ceny rozróżniać, moneta bowiem może być więcéj cenioną, aniżeli materyał z którego się składa, i przeciwnie.
Potrzeba ustanowienia monety konieczną jest: bo chociaż odbywaćby się mogła zamiana rzeczy podług samej wagi złota i srébra, która przy powszechném ludzi porozumieniu się stanowiłaby cenę tych kruszców, jeunllkże dla uniknienia wielkiéj niewygody w przynoszeniu wszędzie wag, tudzież że czystość złota i srébra niełatwo poznać się daje, postanowiono wszędzie naznaczać monetę
|
