sności rolników. Pomijamy tu czysto ekonomiczne czynniki rewolucji rolniczej. Mowa o jej narzędziach przemocy.
Za Restauracji [po odnowieniu władzy] Stuartów obszarnicy przeprowadzili w drodze ustawodawczej przywłaszczenie, które wszędzie na kontynencie Europy dokonało się bez ustawodawczych ceregieli. Znieśli oni feodalny ustrój własności ziemskiej, a właściwie skasowali swe powinności względem państwa, „odszkodowali państwo zapomocą opodatkowania chłopstwa i wogóle mas ludowych, przyswoili sobie nowożytne prawo własności prywatnej na dobra, nad któremi poprzednio mieli li tylko zwierzchność feodalną, i narzucili robotnikom rolnym Anglji owe ustawy o osiadłości (laws of the settlement), które mutatis mutandis [z uwzględnieniem różnic] przykuły ich do gminy tak samo, jak ukaz Tatara Borysa Godunowa[1] przykuł chłopów rosyjskich do ich gruntów.
„Glorious Revolution“[2] [sławna rewolucja] przyniosła wraz z Wilhelmem III Orańskim[3] panowanie dorobkiewiczów obszarniczych i kapitalistycznych. Uczcili oni nową erę w ten sposób, że dotychczasową powściągliwą grabież dóbr państwowych jęli praktykować na wielką skalę. Otrzymywali oni te dobra w podarunku, lub też kupowali za bezcen, albo wreszcie wprost przywłaszczali je sobie, dołączając je do swych dóbr prywatnych[4]. Wszystko to od-
- ↑ Borys Godunow, Tatar z pochodzenia, car Rosji (1598—1603) ukazem swym zabronił chłopom zmieniać miejsce pobytu, i przez to ostatecznie utrwalił ich poddaństwo i przykucie do gruntu. Tł.
- ↑ Przewrót dynastyczny w r. 1688: wypędzenie Stuartów i początek panowania domu Orańskiego. Tł.
- ↑ Jaka była osobista moralność tego bohatera burżuazji, o tem świadczy chociażby fakt następujący: „Hojne obdarzenie lady Orkney ziemiami irlandzkiemi w r. 1695 jest publicznem świadectwem afektów królewskich i wpływów tej damy.... Zasługi lady Orkney podobno polegały na foeda labiorum ministeria [brudnych usługach miłosnych]”. (Cytata powyższa zaczerpnięta jest z rękopisu Nr. 4224, ze Sloane Manuscript Collection, w British Museum, zatytułowanego „The character and behaviour of King William, Sunderland etc., as represented in Original Letters to the Duke of Shrewsbury from Somers, HaIifax, Oxford, Secretary Vernon etc.” Rękopis ten roi się od curiosów).
- ↑ „Nieprawne odstępowanie dóbr koronnych, czy to tytułem sprzedaży, czy darowizny, stanowi haniebny rozdział historji angielskiej.... i olbrzymią grabież majątku narodowego (a gigantic fraud on the Narion)” (F. W. Newman. „Lectures on Political Economy. London 1851, str. 129. 130). — Przyp. Engelsa do 3-go wyd. O pochodzeniu majątków dzisiejszych obszarników angielskich można się szczegółowo dowiedzieć w „Our old Nobility. By Noblesse Oblige. London 1879“.
