zaludnienia, a w skutkach — upadek miast, kościołów, dziesięcin... Król i parlament w walce z tem ziem wykazali podówczas mądrość godną podziwu... Wydawano zarządzenia przeciw wyludniającym kraj przywłaszczeniom (depopulating inclosures) ziemi gminnej, oraz przeciw idącej wślad za niemi i równie wyludniającej kraj hodowli bydła (depopulating pasture).
Ustawa Henryka VII, c. 19, wydana w r. 1489, zakazuje burzenia domów chłopskich, do których należy przynajmniej 20 akrów gruntu. Zakaz ten potwierdził Henryk VIII ustawą 25. Ustawa ta głosi między innemi: „Liczne dzierżawy oraz wielkie stada bydła, w szczególności owiec, skupiają się w niewielu rękach, przez co renty gruntowe wzrosły, a rolnictwo (tillage) bardzo podupadło, domy i kościoły obrócone zostały w gruzy, a zdumiewająco wielkie masy ludu utraciły środki utrzymania siebie i swych rodzin“. Ustawa nakazuje przeto odbudowę zrujnowanych zagród chłopskich, określa stosunek, w jakim grunty mają być dzielone pomiędzy pola orne a pastwiska i t. d. Ustawa Z r. 1533 uskarża się, że niektórzy właściciele mają do 24,000 owiec i ogranicza liczbę owiec do 2.000[1].
Ale bezsilne były zarówno skargi ludu, jak ustawy, wydawane przeciw wywłaszczaniu drobnych dzierżawców i chłopów przez lat 150, poczynając od Henryka VII. Bacon zdradza bezwiednie tajemnicę ich bezsilności. „Ustawa Henryka VII“, powiada on w swoich „Essays civil and moral“, Sect. 20, „miała myśl głęboką i godną podziwu, gdyż stwarzała gospodarstwa i zagrody rolne określonej wielkości normalnej, a więc zapewniała rolnikom obszar ziemi, dostateczny aby pozwolić im wychowywać poddanych, żyjących w pewnym dostatku i nie w niewolniczym stanie, i aby pług utrzymał się w ręku właścicieli, a nie najmitów („to keep the plough in the hand of the owners and not hirelings“)“[2].
- ↑ Thomas Morus w swej „Utopji“ mówi o dziwnym kraju, gdzie owce pożerają ludzi.
- ↑ Bacon wyjaśnia związek pomiędzy wolnem i zamożnem wlościaństwem a dobrą piechotą. „Było to rzeczą pierwszorzędnej wagi dla potęgi i mocy Królestwa, aby wielkość dzierżaw była dostateczna dla ochronienia ludzi bitnych przed nędzą, dla utrwalenia znacznej części ziemi Królestwa w posiadaniu yeomen, czyli ludzi stanu pośredniego pomiędzy szlachtą a cottagers [robotnikami, mającymi własne chaty] i parobkami. Gdyż jest to powszechne zdanie najwybitniejszych znawców wojskowości.... że główną siłę armji stanowi infanterja czyli piechota. Ale dla stworzenia dobrej piechoty potrzeba ludzi, którzy nie wyrośli
