Strona:PL Marx Karl - Kapitał. Krytyka ekonomji politycznej, tom I, zeszyty 1-3.pdf/600

Rozdział szesnasty.

RÓŻNE WZORY STOPY WARTOŚCI DODATKOWEJ.

 Widzieliśmy, że stopa wartości dodatkowej przybiera postać następujących wzorów:

I.
${\frac {\text{wartość dodatkowa}}{\text{kapitał zmienny}}}\left({\frac {\text{m}}{\text{v}}}\right)={\frac {\text{wartość dodatkowa}}{\text{wartość siły roboczej}}}={\frac {\text{wartość dodatkowa}}{\text{praca niezbędna}}}$

 Pierwsze dwa wzory przedstawiają jako stosunek wartości to, co trzeci przedstawia jako stosunek czasów, w ciągu których wartości te są „wytwarzane. Te wzajemnie zastępujące się wzory są logicznie ściśle. To też znajdujemy je w ekonomji politycznej klasycznej, gdy chodzi o istotę rzeczy, lecz nie o świadomie opracowaną formę. Spotykamy w niej natomiast poniższe wzory pochodne:

II^[1].
${\frac {\text{(Praca dodatkowa)}}{\text{(Dzień roboczy)}}}={\frac {\text{wartość dodatkowa}}{\text{wartość wytworu}}}={\frac {\text{wytwór dodatkowy}}{\text{wytwór całkowity}}}$.

 Jeden i ten sam stosunek jest tu kolejno wyrażany w postaci czasów pracy, w postaci wartości, w których czasy te się ucieleśniają i w postaci wytworów, w których wartości te bytują. Zakładamy tu oczywiście, że przez wartość wytworu rozumieć należy tylko wartość, wytworzoną przez dzień roboczy, pomijając część stalą wartości wytworu.

1. Umieszczamy pierwszy wzór w nawiasach, gdyż w ekonomii politycznej burżuazyjnej nie spotykamy wyraźnie sformułowanego pojęcia pracy dodatkowej [przypis do wydania francuskiego].