działu społeczeństwa na stany, jak u Ksenofonta[1], który z właściwym sobie instynktem burżuazyjnym zbliża się już do podziału pracy w warsztacie. Republika Platona pod względem podziału pracy, jako naczelnej zasady ustroju państwowego, jest tylko ateńską idealizacją kastowego ustroju Egiptu. Egipt bowiem również w oczach jego współczesnych, naprzykład Izokratesa[2], uchodził za wzór kraju przemysłowego i zachował to znaczenie nawet jeszcze dla Greków epoki cesarstwa rzymskiego[3].
- ↑ Ksenofont opowiada, że otrzymywanie potraw ze stołu króla perskiego było nietylko zaszczytem, lecz również potrawy te były o wiele smaczniejsze niż inne. „Nic w tem niema dziwnego, gdyż jak wogóle umiejętności wszelkie są po wielkich miastach bardzo udoskonalone, tak też i potrawy na stół królewski są przyrządzone całkiem osobliwie. Albowiem w małych miasteczkach jeden i ten sam robi łóżka, drzwi, pługi, stoły; a nawet nieraz ten sam stawia domy i jest zadowolony, gdy znajdzie klientelę dostateczną dla swego utrzymania. Jest rzeczą ’niemożliwą, aby człowiek o tak różnych zajęciach wszystko czynił dobrze. Natomiast w wielkich miastach, gdzie każdy znajduje wielu nabywców, wystarcza jedno rzemiosło, aby utrzymać człowieka. Często nie trzeba nawet w tym celu znać całego rzemiosła: naprzykład jeden robi tylko trzewiki męskie, drugi kobiece. Niekiedy jeden.utrzymuje się wyłącznie z szycia butów, drugi z krajania skóry na buty; jeden przykrawa tylko materjał na suknie, drugi tylko zszywa kawałki. Rzecz nieunikniona, że im kto prostszą robotę wykonywa, tem lepiej może ją wykonać. Otóż tyczy to również i umiejętności gotowania“ (Ksenofont: „Cyropedja“, ks. VIII, rozdz. 2). Ksenofontowi idzie tu jedynie o dobroć wytwarzanej wartości użytkowej, choć wie on już o tem, że skala podziału pracy zależy od pojemności rynku.
- ↑ „On (Buzyrys) podzielił wszystkich na odrębne kasty... rozkazał, aby zawsze ci sami uprawiali te same rzemiosła, gdyż wiedział, że ci, którzy zmieniają zajęcie, nic gruntownie nie umieją; przeciwnie zaś ci, którzy trudnią się jednem tylko zajęciem, doprowadzają je do najwyższego stopnia doskonałości. W istocie przyznać musimy, że w sztukach i rzemiosłach Egipcjanie bardziej prześcignęli swych rywali, niż zazwyczaj mistrz prześciga partacza, i że urządzenia, zapomocą których utrzymują władzę króla i cały zarząd państwem, są tak wyborne, że najsłynniejsi filozofowie, gdy poczynają mówić o tem, ustrój Egiptu ponad inne wychwalają“ (Izokrates: „Buzyrys“, rozdz, 8).
- ↑ Por. Diodorus Siculus.
Platon, ma czekać na robotnika, to częstokroć przemija krytyczny ornament produkcji, i robota się psuje. „Traci się czas właściwy dla pracy“. Tę samą ideę platońską odnajdujemy w proteście londyńskich właścicieli bielników przeciwko artykułowi ustawy fabrycznej, ustalającemu określoną porę obiadową dla wszystkich robotników. Ich przedsiębiorstwa nie mogą nagiąć się do potrzeb robotnika, ponieważ „żadna z czynności ogrzewania, przemywania, bielenia, maglowania, prasowania i barwienia nie może być.zatrzymana w określonej chwili bez obawy wyrządzenia szkody... Narzucanie jednoczesnej przerwy obiadowej dla całego personelu robotniczego może nieraz wystawić cenne materjały na niebezpieczeństwo zepsucia wskutek niezakończenia roboty“. Le platonisme où va-t-il nicher! [Gdzie to się zagnieździł platonizm!]
